Προσωκρατικοί: Απαρχές του Διαλεκτικού Λογισμού

 

Διαλεκτική Εσωτερικού και Εξωτερικού

§1

Προσωκρατικοί είναι εκείνοι οι φιλόσοφοι, των οποίων οι ιδέες προηγήθηκαν της κλασικής φιλοσοφίας του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη, ακόμη κι αν έχουν επιζήσει του Σωκράτη, όπως για παράδειγμα ο Δημόκριτος. Η οριοθέτηση, κατά συνέπεια, βρίσκεται στην ιστορία των ιδεών, όχι στη ζωή. Η ιστορία των απαρχών των μαθηματικών και της ιατρικής ερευνάται κατά κύριο λόγο από μαθηματικούς και ιατρικούς επιστήμονες, ενώ η ιστορία των προσωκρατικών σχετίζεται με μια περιοχή των Ελλήνων λογίων και όχι των φιλοσόφων. Ωστόσο, τα κείμενα των προσωκρατικών δεν συνδέονται απλώς με φιλολογικές πληροφορίες ή απόψεις αλλά θεμελιωδώς με φιλοσοφικό στοχασμό, ανεξάρτητα από το γεγονός ότι οι όροι «φιλοσοφία» και «φιλοσοφικός» δεν είχαν εισαχθεί ακόμη στην περιοχή του στοχασμού με το νόημα που τους χρησιμοποίησε ο Πλάτων και όλοι οι φιλόσοφοι μετά απ’ αυτόν. Μια ιστορία της φιλοσοφίας δεν μπορεί να περιοριστεί στην απαρίθμηση του ποιος είπε τι και πότε· πρέπει επίσης να ξεκαθαρίσει τι εννοούσε με αυτό. Δεν είναι μόνο φιλολογικά προβλήματα, πρέπει να ξέρει κανείς κάτι για τα ερωτήματα και τα εννοιολογικά εργαλεία της φιλοσοφίας για να καταλάβει τα έργα τους. Οι προσωκρατικοί δεν ήθελαν απλώς να εκφράσουν απόψεις, ήθελαν να διαμεσολαβήσουν γνώση. Αν δεν θέλουμε να τους αδικήσουμε, να τους κατανοήσουμε λαθεμένα, πρέπει να εισχωρήσουμε στην ουσία της αλήθειας τους.

Βασικές αρχές της ελληνικής φιλοσοφίας

 

ΤΟ «ΘΑΥΜΑ» ΤΟΥ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

 

1. Σε τι έγκειται η απόρθητη πρωτοτυπία της ελληνικής σκέψης, αλλά και αυτών τούτων των Ελλήνων; Έγκειται στο ότι είναι οι μόνοι εξ ορισμού που δεν έχουν τους Έλληνες πίσω τους, όπως συμβαίνει με τον σύγχρονο πνευματικό πολιτισμό που έχει τους Έλληνες πίσω του. Αυτό δεν σημαίνει ότι ο πολιτισμός τους γεννήθηκε από το τίποτα. Πλην όμως ό,τι οφείλουν οι Έλληνες στους πολιτισμούς που προηγήθηκαν, το μεταμόρφωσαν πολύ νωρίς, το σημάδεψαν με τη δική τους σφραγίδα και καθ’ όλη την πορεία της εντυπωσιακής τους ανάπτυξης, τόσο στο πνευματικό όσο και στο πρακτικό πεδίο της ζωής, δεν έπαψαν να κρίνουν και να συγκρίνουν τον επίπεδό τους με εκείνο των δανειστών τους, που ορισμένοι τους φαίνονται ότι αντιπροσωπεύουν είτε έναν πολιτισμό υπό ανεστραμμένη μορφή ή και έναν πολιτισμό ανεξέλικτο με δεσποτικό και βάρβαρο χαρακτήρα, π.χ η δεσποτική και βάρβαρη Μεσοποταμία.

Ο Διαφωτισμός και η πεφωτισμένη μοναρχία

 

Το κράτος του Διαφωτισμού:

πεφωτισμένη μοναρχία

 

§1. Ο φιλοσοφικός-πολιτικός στοχασμός κάθε εποχής δεν είναι άμοιρος μιας ανάλογης πολιτικής έκφρασης και κρατικής οργάνωσης. Γι’ αυτό και κριτήριο δεν είναι απλώς και μόνο ο ριζοσπαστικός ή μη χαρακτήρας της θεωρητικής του εμβέλειας, αλλά και κατά πόσο παράγει ή δικαιολογεί τεχνάσματα, με τα οποία επιτυγχάνεται ή εννοεί να ασκεί τους ρόλους της η μια ή η άλλη μορφή εξουσίας. Έτσι παρατηρούμε, για παράδειγμα, τον φιλοσοφικό-πολιτικό στοχασμό του Μεσαίωνα να έχει για κύριο μέλημά του, μεταξύ των άλλων, μια ισόρροπη λειτουργία της σχέσης κράτους και εκκλησίας, με δεδομένο ότι ο παπισμός συγκέντρωνε όλο και πιο πολλή δύναμη στα χέρια του και όχι σπάνια περιόριζε ή ταπείνωνε την αντίστοιχη αυτοκρατορική εξουσία. Με τη συγκρότηση του έθνους-κράτους, στη νεότερη εποχή, οι μορφές εξουσίας που καθιδρύονται ή διεκδικούν την καθίδρυσή τους ανάγουν τη θεωρητική τους επεξεργασία ή συναντούν συγκεκριμένους υποστηρικτές ή επικριτές τους στον χώρο των φιλοσοφικο- πολιτικών στοχαστών της εποχής. Οι φιλόσοφοι στοχάζονται στις αυλές των αρχόντων ή έξω κι απ’ αυτές άλλοτε για να υπερασπιστούν την απόλυτη κυριαρχία της εξουσίας, π.χ. ο Χομπς, άλλοτε για να την περιορίσουν, π.χ. ο Λοκ. Σε αμφότερες τις περιπτώσεις τα κείμενα των φιλοσόφων παραμένουν μοναδικά επιτεύγματα –και ποτέ επιτηδεύματα– λόγου και σκέψης: εκφράζουν την εποχή τους, υπερβαίνοντάς την ορισμένως.

Πλάτων: Τι είναι η Θεωρία των Ιδεών;

ΠΛΑΤΩΝ

427–347 π.Χ

 

Τι είναι η θεωρία των Ιδεών;

1. Πριν από λίγες ημέρες κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Διανόηση ένα νέο βιβλίο μου με τον τίτλο: Πλάτων: Τι είναι η θεωρία των Ιδεών; Επιλογή κειμένων, Εισαγωγή, Μετάφραση, Σχόλια, Ερμηνεία Δημ. Τζωρτζόπουλος. Τα περιεχόμενα έχουν ως εξής:

 

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Κείμενα για τη θεωρία των Ιδεών

ΦΑΙΔΩΝ

ΠΟΛΙΤΕΙΑ

ΠΑΡΜΕΝΙΔΗΣ

ΕΒΔΟΜΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗ

Ελληνικός πολιτισμός: η έννοια του Βαρβάρου

 

ΟΙ  ΕΛΛΗΝΕΣ  ΚΑΙ  ΟΙ  ΒΑΡΒΑΡΟΙ

 

1. Είναι πασίδηλο ότι οι Έλληνες εισήγαγαν τον όρο «βάρβαροι» για να διακρίνονται από τους μη Έλληνες, εκείνους δηλαδή που δεν μιλούσαν την ίδια γλώσσα με αυτούς. Είναι πιθανό η προέλευση του όρου, που ανάγεται στον Όμηρο, προέρχεται από μια ονοματοποιία. Στην κλασική εποχή, ο κόσμος των βαρβάρων εκτεινόταν από τις ακτές της Μαύρης Θάλασσας μέχρι τις ακτές της Ισπανίας. Ωστόσο, ανάμεσα σε αυτούς τους «βαρβάρους», υπήρχαν και εκείνοι που ενσάρκωναν κατ' εξοχήν αυτούς τους «άλλους» από τους οποίους ήθελαν να διακριθούν οι Έλληνες: δηλαδή από τους κατοίκους της απέραντης περσικής αυτοκρατορίας. Οι Έλληνες χρειάστηκε να τους αντιμετωπίσουν νικηφόρα κατά τη διάρκεια των περσικών πολέμων. 

Πλάτων: τι είναι βαναυσία και βάναυσος;

 

ΠΛΑΤΩΝ

(428–348 ή 347)

 

Βαναυσία, Βάναυσος

Βαναυσία είναι η χειρωναξία, η άσκηση βάναυσης τέχνης ή έργου. Βάναυσος είναι, μεταξύ των άλλων, ο συνήθως απαίδευτος χειρώνακτας, ο αγροίκος, ο αφιλόκαλος, ο ακαλαίσθητος.

1. Σε όλο του το έργο αλλά και πολύ συγκεκριμένα στην Πολιτεία  ο Πλάτων εκφράζει την ανάγκη στροφής των ανθρώπων προς τη φιλοσοφία και, όπως την ονομάζει ακριβέστερα, προς την αληθινή φιλοσοφία. Γιατί προς την αληθινή φιλοσοφία; Επειδή υπάρχουν ουκ ολίγες περιπτώσεις αφιλόκαλων, κακομαθημένων ανθρώπων του πλήθους και δη άσωτων νεόπλουτων, που χωρίς αρχές και στοιχειώδη εύτακτη ζωή εμφανίζονται να ασχολούνται δήθεν με τη φιλοσοφία, προκειμένου να αποσπούν τον θαυμασμό της μάζας και να αναγορεύονται  σε πολιτικούς της ηγέτες. Γι’ αυτό και η βαναυσία δεν επηρεάζει μόνο την ψυχή του κάθε ατόμου αλλά και ολόκληρης της πολιτείας.

M. Heidegger: η γλώσσα είναι το Είναι μας

 

Μάρτιν Χάιντεγκερ

1889–1976

 

Η οντολογική μαρτυρία της γλώσσας

 

§1

Όταν κανείς θέλει να κακοποιήσει στη ρίζα του ιστορικού του Είναι έναν λαό,  τον στρέφει ενάντια στην οργάνωση της σκέψης του  και του αφαιρεί έτσι κάθε δυνατότητα ιστορικής του ανα–και–αυτο–δημιουργίας. Τη στιγμή δε που η πλήρης αποδιοργάνωση της σκέψης είναι πλέον γεγονός, τότε συμβαίνει ό,τι ακριβώς εμπειρώμεθα στις σύγχρονες κοινωνίες, μηδέ εξαιρουμένης της ελληνικής: παντελώς ανίκανοι επί του πολιτικού, οικονομικού, κοινωνικού, επιστημονικού πεδίου να βιάζονται να νομοθετήσουν, με περισσή αυταρέσκεια, και για τη γλωσσική παιδεία ενός ολόκληρου Έθνους· στην πράξη να αποσαθρώσουν, με διατάγματα και πολιτικές αποφάσεις, ό,τι έχει απομείνει από τα τελευταία ερείσματα της παιδείας, του στοχασμού και της γλώσσας. Η ολοσχερής πλέον και χωρίς προσχήματα επικράτηση της αγλωσσίας τώρα επιχειρείται με τη συρρίκνωση του αλφάβητου και τη μεταποίηση του όλου γλωσσικού οικοδομήματος, μέσω της κατάρρευσης [και] του γραμματικού συστήματος της γλώσσας,  σε ένα άρρυθμο, αντι-αισθητικό, αντι-στοχαστικό συνονθύλευμα  παραφθαρμένων λέξεων ή φράσεων.

Ηράκλειτος: ο διαλεκτικός αγώνας των εναντίων

                                                      Ηράκλειτος

Απόσπασμα: Β 122

 

Ἀγχιβατεῖν καὶ ἀμφισβατεῖν· ἀγχιβασίην Ἡράκλειτος

(=Κατά τον Ηράκλειτο προσέγγιση [ή αμφισβήτηση])

 

Ερμηνεία ‒ κατανόηση

Τη λέξη διασώζει το λεξικό Σούδα ή Σουίδα. Το κατά Ηράκλειτο νόημα της λέξης δεν μπορεί εύκολα να αποκρυπτογραφηθεί, καθώς δεν υπάρχουν άλλα συμφραζόμενα. Με βάση την ετυμολογία της λέξης: ἄγχι + βα- εκ του βαίνω η ἀγχιβασίη φαίνεται να παραπέμπει σε μια πορεία προς τα ίδια τα πράγματα, μια προσπέλασή τους και από τη μια πλευρά και από την άλλη· να προχωρεί στην ουσία τους μέσα από τη διαλεκτική φανέρωση των αντίθετων πτυχών, από τον διαλεκτικό αγώνα των εναντίων, δηλ. της συγκάλυψης και της αποκάλυψης.  Δυνάμει αυτής της διαλεκτικής πορείας πρόσβασης, η εσωτερίκευση του περιεχομένου του Πράγματος δεν είναι κατάφαση παρά άρνηση, αμφισβήτηση αυτού στο οποίο κάποιος προσβαίνει. Δεν μπορεί κανείς να αμφισβητήσει κάτι, αν δεν το πλησιάσει από όλες τις πλευρές· π.χ. μια φιλοσοφική θεωρία, που δεν την έχει γνωρίσει από κοντά, από μέσα και απ’ έξω, δεν μπορεί να την αμφισβητήσει, να την αντικρούσει, να την αναιρέσει κ.λπ. Όταν ο Ηράκλειτος αμφισβητεί τη μια ή την άλλη λογοτεχνική ή φιλοσοφική άποψη, π.χ. μια θέση του Ομήρου ή του Πυθαγόρα ή ακόμη και τους ίδιους συνολικά, γνωρίζει ήδη πολύ καλά και τη συγκεκριμένη άποψη και τον συγγραφέα. Μια προσπέλαση/αμφισβήτηση δεν γίνεται με βάση το τι λένε οι άλλοι, π.χ. τι λένε οι άλλοι για τον Όμηρο, τον Πυθαγορισμό κ.λπ., γενικώς για το Πράγμα, αλλά δυνάμει του ακόλουθου ριζοσπαστικού ρήγματος: να πάμε στον Λόγο του Πράγματος, να κατανοήσουμε την καθολικότητά του· δηλ. τι μας λέει το ίδιο και όχι τι λέγεται γι’ αυτό, ποια νοήματα κρύβει μέσα του, ποια είναι η αντιφατική του φύση και η ενότητα των αντίθετων πτυχών του;

                                                           

Th. Adorno: μαζική δημοκρατία και συντριβή της ατομικότητας

 

Τέοντορ Αντόρνο

1903-1969 

MINIMA MORALIA 

Πολιτικό σύστημα:

Ο παραλογισμός και τα παράσιτά του 

 

1. Στο έργο του Minima Moralia [=Μικρά Ηθικά], που έγραψε στο τέλος του Β΄ παγκοσμίου πολέμου, ο Αντόρνο συμπυκνώνει στοχασμούς του για την εποχή του και την εποχή μας με τη μορφή Αφορισμών. Το φιλοσοφικό πνεύμα των εν λόγω Αφορισμών απηχεί τη φθαρμένη ζωή, που ξεδιπλώνεται από το αδύναμο προς ριζοσπαστική δράση υποκείμενο, από την πανταχού παρούσα πολιτιστική βιομηχανία του καπιταλιστικού κόσμου, από μια ολοκληρωτικά δομημένη κοινωνία, από τις αυταπάτες της μαζικής δημοκρατίας, από τις ηθικολογικές θεωρίες ή ιδεολογίες των φαινομενικά διαφοροποιημένων πολιτικών στρατοπέδων.

Η πρωτοτυπία της εγελιανής σκέψης

 

Η θέση του Χέγκελ στην ιστορία της φιλοσοφίας

 

 

1. Ο Χέγκελ είναι ένας από τους σημαντικότερους στοχαστές στην ιστορία της ανθρωπότητας: όλη η προηγούμενη σκέψη συγκλίνει πάνω του, και όλοι οι διάδοχοί του, σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, έχουν ως «πηγή λαλαίουσα» αυτόν ή επεξεργάζονται τις φιλοσοφίες τους σε διάλογο με τη σκέψη του, ακόμη κι αν προτίθενται να την διαψεύσουν, όπως π.χ. Ο Μαρξ, ο Νίτσε, ο Χάιντεγκερ κ.λπ., καθένας από τη δική του σκοπιά. Ο Χέγκελ αποτελεί την αποκορύφωση της νεοτερικής φιλοσοφίας και μετά τις εμπειριστικές και καντιανές «αποδομήσεις», σκόπευε να αποκαταστήσει το βασίλειο του Λόγου. Αλλά ο Λόγος που συνάπτεται με τον πυρήνα της εγελιανής φιλοσοφίας είναι ένας διευρυμένος Λόγος, που περιλαμβάνει όλα τα έργα και τις δημιουργίες του ανθρώπινου πνεύματος στην ιστορία: τέχνη, θρησκεία, πολιτικά συστήματα, κοινωνική ηθική κ.λπ. Δυνάμει αυτού του διευρυμένου Λόγου, ο κορυφαίος διαλεκτικός φιλόσοφος επιχειρεί να αποκρυπτογραφήσει το συγκεκριμένο νόημα αυτού του πνεύματος.

Αριστοτέλης: η ἐντελέχεια ως μέγιστη αρχή της ζωής

 

Αριστοτέλης

384-322 π.Χ.

Τι είναι η ἐντελέχεια;

§1

Προκαταρκτικές παρατηρήσεις

 

Θα μιλήσουμε για την εντελέχεια στον Αριστοτέλη, μια από τις πιο δύσκολες αλλά και πιο ουσιαστικές έννοιες για να πλησιάσουμε τον πυρήνα της σκέψης του. Η εν λόγω έννοια συμπλέκεται πραγματικά με το σύνολο σχεδόν της αριστοτελικής φιλοσοφίας και αποτελεί έναν όρο με πολύτροπες σημάνσεις και υποδηλώσεις. Κάθε επομένως προσέγγισή της απαιτεί από τον έναν ή τον άλλο μελετητή της αριστοτελικής φιλοσοφίας  μια σταθερή προσήλωση στο γνήσια φιλοσοφικό πνεύμα της και όχι απλώς στον ρόλο της ως τεχνικού όρου· μια τέτοια δηλ. προσήλωση  στη βαθύτερη κατανόηση των εσωτερικών της σχέσεων εντός των αριστοτελικών κειμένων, ώστε μια στοιχειωδώς ευπρόσωπη ερμηνεία να μην είναι κάτι σαν επιπόλαια και επιφανειακή γνώμη ή στερεότυπη άποψη, άκρως καταστροφική για την ουσία της φιλοσοφίας και κατ’ επέκταση για το νόημα του ευ ζην· απεναντίας να εισδύει στο λεχθέν, να αναστοχάζεται και να μεταστοχάζεται ενεργά επί του ήδη υπαρκτού σκέπτεσθαι, με απώτερο επίτευγμα την ανάδειξη των πιο ευαγγελισμένων πτυχών του ανθρώπινου Dasein, της ανθρώπινης ύπαρξης.

Αρχαία Ελληνική Τραγωδία και τραγικό πρόσωπο

 

 

 

Αρχαία Ελληνική Τραγωδία

  

Το τραγικό πρόσωπο:

Γνώση-γλώσσα-σκέψη

§1

Η αρχαία ελληνική τραγωδία είναι αποκαλυπτική του πολυδιάστατα τραγικού Είναι της ανθρώπινης ύπαρξης και κατ’ αυτόν τον ορίζοντα αναδεικνύει τον τραγικό χαρακτήρα της γνώσης. Υπάρχει και μη τραγική γνώση; Η αληθής γνώση του ανθρώπου, αυτή που μετασχηματίζει τη συνείδησή του –από ακατέργαστη, άξεστη σε φιλοσοφική συνείδηση, κατά Hegel– μπορεί να είναι μόνο τραγική. Οποιαδήποτε άλλη μορφή γνώσης είναι ένα είδος εκτεχνικευμένης συμφωνίας ανάμεσα στη φαντασιακή οντογένεση ενός αντικειμένου και στην παραστασιακή του απεικόνιση. Η γνώση είναι τραγική, καθώς συνιστά κατ’ εξοχήν οντολογικό και όχι απλώς γνωσιοθεωρητικό χαρακτηριστικό της ανθρώπινης ύπαρξης: μηδενίζει ή διαυγάζει αναλόγως την ανθρώπινη δημιουργία. Είναι η έσχατη γνώση των ορίων της εν λόγω ύπαρξης και ως τέτοια  καθιστά τη συνείδηση ικανή να αντιμετωπίζει εκάστοτε τις αδιάλειπτες συγκρούσεις ασύμπτωτων οντολογικών διαβαθμίσεων.  Τα μεγάλα επιτεύγματα της τραγικής ποίησης των αρχαίων Ελλήνων ήταν ακριβώς συμπαντικά σύνολα τραγικής γνώσης, γιατί πραγματεύονταν τραγικά θέματα της ζωής που στις ψυχές των θεατών δημιουργούσαν φόβο και οίκτο για τους ήρωες, ηχούσαν ως τραγωδία αυτής τούτης της ζωής· αλλά ως μια τραγωδία με αίσιο τέλος. Πρόκειται για μια τραγωδία της ζωής, που πηγάζει από αυτό τούτο το μυστήριο του χρόνου και της ιστορίας: υπό τη μορφή του χρόνου διεκτείνονται οι πολλαπλές συγκρούσεις των αντινομικών στοιχείων, που συνθέτουν την ιστορικότητα του ανθρώπου ως προσώπου.

Πλάτων: η ουσία της σωματικής ομορφιάς

 

ΠΛΑΤΩΝ

428–348 π.Χ. 

Πνευματική ή Σωματική Ομορφιά; 

§1

Προ-κατανοήσεις

Όπως είναι γνωστό, ο Πλάτων είχε καλλιεργηθεί με συστηματική διδασκαλία και άσκηση σε όλες τις τέχνες, με τις οποίες ο γιος μιας αριστοκρατικής και πλούσιας οικογένειας θα έπρεπε να είναι εξοικειωμένος. Στο πλαίσιο μια τέτοιας πολύπλευρης εκπαίδευσης μπόρεσε να κερδίσει πολλά λογοτεχνικά βραβεία, να ασχοληθεί σοβαρά με την ποίηση και  να σχεδιάσει την επαφή του, ως ένας από τους διαγωνιζόμενους για το βραβείο, με την τραγωδία σε κάποια από τις γιορτές προς τιμή του Διόνυσου. Αλλά όταν «ανακάλυψε» τον Σωκράτη, έριξε τα ποιητικά του πονήματα στις φλόγες και εγκατέλειψε κάθε βλέψη προς πολιτική ενεργοποίηση, όπως συνηθιζόταν κατά την καθιερωμένη παράδοση. Είναι τότε που εσωτερίκευσε με τον δικό του τρόπο τη διδασκαλία του μεγάλου δασκάλου του. Η βαθιά επίδραση που άσκησε το σωκρατικό πρότυπο στον Πλάτωνα φαίνεται και από τον τρόπο άρθρωσης του λόγου του, από τα νεανικά του ήδη έργα έως και εκείνα των πιο ώριμων φάσεων της σκέψης του.

Ηράκλειτος: Κόσμος και Λόγος

 

Ηράκλειτος ο Εφέσιος

 

Διαλεκτική Κόσμου και Λόγου 

§1

Κείμενο ‒ Μετάφραση 

Β 30:

κόσμον τόνδε, τὸν αὐτὸν ἁπάντων, οὔτε τις θεῶν οὔτε ἀνθρώπων ἐποίησεν, ἀλλ᾽ ἦν ἀεὶ καὶ ἔστιν καὶ ἔσται πῦρ ἀείζωον ἁπτόμενον μέτρα καὶ ἀποσβεννύμενον μέτρα. 

Αυτόν-εδώ τον κόσμο, τον ίδιο για όλα τα όντα, ούτε κανείς από τους θεούς ούτε κανείς από τους ανθρώπους τον έπλασε, αλλά ήταν ανέκαθεν και είναι και θα είναι αείζωο πυρ, που ανάβει με μέτρο και σβήνει με μέτρο.

Nietzsche: η Ηθική ως εξαπάτηση

 

Φρίντριχ Νίτσε

1844–1900

 

Είναι η ηθική μια καθορισμένη                 εξαπάτηση;                                                                   

§1

Ποιος είναι ο Νίτσε; Είναι ένας φιλόσοφος εκπληκτικής πρωτοτυπίας, ταυτόχρονα προσιτός και προκλητικός, σχεδόν πάντα πολεμικός: συχνά όταν γράφει με όρους που φαίνονται απλοί αποδεικνύονται πως είναι στην πιο χλευαστική και βίαιη μορφή τους. Στο έτσι μίλησε ο Ζαρατούστρα μας υπενθυμίζει πως 

«η σοφία μας θέλει ξένοιαστους, χλευαστές και βίαιους. Η σοφία είναι μια γυναίκα, που αγαπάει πάντα μόνο έναν πολεμιστή».

Η γένεση της Προσωκρατικής σκέψης

 

Προσωκρατική φιλοσοφία:

Ο θεμέλιος λίθος της δυτικής σκέψης

 

§1

Ι. Η φιλοσοφία, καθ’ όλη την ιστορική της διαδρομή, είναι συνδεδεμένη με μια αλυσιδωτή παράδοση, που έχει ως αφετηρία την ελληνική φιλοσοφία από τη σκέψη των προσωκρατικών έως και τις ανεκτίμητες συλλήψεις του Πλάτωνος, του Αριστοτέλη και των άλλων φιλοσοφικών ρευμάτων που ακολούθησαν (επικούρειοι, σκεπτικισμός, νεοπλατωνισμός κ.λπ.). Ακόμη κι αν η φιλοσοφία είναι κάθε άλλο παρά βέβαιη για τη δική της ταυτότητα, το ίδιο το ερώτημα «Τι είναι η φιλοσοφία;» είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τα ελληνικά θεμέλια. Κανείς μεταγενέστερος στοχαστής, έως και σήμερα, δεν μπόρεσε να εφεύρει εκ νέου τη φιλοσοφία, διότι ήταν πάντα εκεί.

Αριστοτέλης: Πώς νοείται το μονοπώλιο;

 

 Αριστοτέλης

384-322 π.Χ.

 

Το χρήμα, το μονοπώλιο και η δημιουργία του 

§1 

Ο Αριστοτέλης είναι ο πρώτος, στην ιστορία της οικονομικής και πολιτικής σκέψεως, που συλλαμβάνει την έννοια του μονοπωλίου και συζητά γι’ αυτήν στο έργο του: Πολιτικά. Πριν από κάθε άλλο, ο φιλόσοφος αναφέρεται κάπως διεξοδικά στη χρηματιστική και παρουσιάζει τα διάφορα είδη της. Η χρηματιστική σχετίζεται με την τέχνη απόκτησης χρημάτων και αποταμίευσής τους. Αυτή η τέχνη εισήλθε στη ζωή μας, ευθύς ως θεσπίστηκε στις συναλλαγές το χρήμα. Το χρήμα πήρε την οριστική μορφή του νομίσματος, όταν επιβλήθηκε δια νόμου, αφού πια είχε προσδιοριστεί ως συγκεκριμένη μονάδα, στην οποία προστέθηκε ένα κατάλληλο χαρακτηριστικό: όγκος ή βάρος ή σχήμα ή περιεχόμενο. Αρχικές μορφές χρήματος ήταν διάφορα ωφέλιμα και εύχρηστα πράγματα, όπως ο άργυρος, ο σίδηρος κ.λπ. Αναφέρει επί τούτου ο Αριστοτέλης:

Αρχαίοι Κυνικοί: εξέγερση Βίου

 

Από τον Σωκράτη στους Κυνικούς

§1 

Ποιοι είναι οι Κυνικοί;  Φιλοσοφικά αναδύονται ως μια «αιρετική» διεκδίκηση του ορθού μέσα στον κατακερματισμό της ελληνικής κοινωνίας. Αυτός ο κατακερματισμός άρχισε να γίνεται αισθητός από το δεύτερο ήμισυ του 5^ου π.Χ. αιώνα· αποκορυφώθηκε δε κατά τον 4^ο αι. και εντεύθεν. Η Κυνική φιλοσοφία δεν χάραξε κάποια χωριστή αλλά συμβατή κατεύθυνση με την κανονιστική πορεία της τοτινής  κοινωνίας και πολιτείας των ανθρώπων. Απεναντίας εξέφραζε τάσεις στοχαστικής και εν ταυτώ βιωματικής απόσυρσης ως κριτικής εναντίωσης  στη μαζική έκφραση της παρακμασμένης ανθρώπινης

Hegel: Πώς ορίζεται το Συγκεκριμένο και το Αφηρημένο;

HEGEL

Διαλεκτική Συγκεκριμένου και  Αφηρημένου

 

1. Ως αφηρημένο μπορεί να χαρακτηριστεί μια γενική έννοια ή ένας γενικός όρος που στερείται συγκεκριμένο περιεχόμενο, ήτοι δεν λαμβάνει υπόψη τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά των μεμονωμένων πραγμάτων, καταστάσεων, παραδειγμάτων, εννοιών κ.λπ. Ο Χέγκελ ανέπτυξε μια ιδιαίτερη σκέψη για το αφηρημένο και το συγκεκριμένο: μια έννοια είναι αφηρημένη, όταν μελετάται χωρίς αναφορά σε άλλες έννοιες: είναι αποκομμένη από άλλα αισθητηριακά στοιχεία ή νοήματα, που την περικλείουν σε συγκεκριμένα όρια και την καθορίζουν. Η αφηρημένη έννοια είναι απομονωμένη στον εαυτό της χωρίς να διανοίγεται στην πολλαπλότητα των όντων και των πραγμάτων. Σε αντίθεση προς αυτό τον χαρακτήρα του αφηρημένου, μια έννοια είναι συγκεκριμένη, όταν έχει απορροφήσει, έχει προσλάβει μέσα της, τις πιο διαφορετικές στιγμές των νοημάτων, που συναντά στο πέρασμά της μέσα από την πολλαπλότητα. Μια αφηρημένη έννοια δεν είναι γενικής/καθολικής υφής, σε αντίθεση με τη συγκεκριμένη, που έχει γενικό/καθολικό χαρακτήρα.

Hegel: Φαινομενολογία του πνεύματος-για την απόλυτη Γνώση

 

 ΧΕΓΚΕΛ

 

Η ΑΠΟΛΥΤΗ  ΓΝΩΣΗ

 

§ 1

Η Φαινομενολογία του πνεύματος αρχίζει με την άμεση γνώση ή την αισθητήρια βεβαιότητα και περαιώνεται με την απόλυτη Γνώση. Σύμφωνα με τις βασικές εν ισχύ ερμηνείες, η απόλυτη Γνώση εκθέτει το αποτέλεσμα του γίγνεσθαι της φιλοσοφικής επιστήμης. Αυτό το αποτέλεσμα περιλαμβάνει το πνεύμα που έχει για αντικείμενο τον ίδιο του τον εαυτό. Πρόκειται, στην πραγματικότητα, για το αποτέλεσμα εκείνης της  φαινομενολογικής πορείας του πνεύματος που έχει για κύριο γνώρισμα την προσδιορισμένη άρνηση (bestimmte Negation) κάθε υποστασιακού περιεχομένου και έτσι νομιμοποιείται ως εμφάνιση, φανέρωση ή αποκάλυψη της κλειστότητας της υπόστασης. Η κατευθυντήρια δύναμη προς την αποκάλυψη τούτη δεν είναι η έκσταση ούτε ο φευγαλέος φιλοσοφικός ενθουσιασμός του ρομαντικού υποκειμένου αλλά η έννοια, η διαλεκτικά  εκδιπλωνόμενη αναγκαιότητα του ίδιου του Πράγματος[1]. Συσχετιζόμαστε, ως εκ τούτου, με μια στάση της φιλοσοφικής σκέψης που διεκδικεί την παραγωγή νοήματος, τουτέστι μάχεται να ανα-συγκροτήσει τον ουσιακό Λόγο της σκεπτόμενης συνείδησης, μέσα από την αντιπαράθεση με τον εργαλειακό Λόγο της διαφωτιστικής νεωτερικότητας,  και να αναδείξει την πραγματικότητα της απόλυτης Γνώσης ως την ελεύθερη εστία  του πνεύματος. Είναι ελεύθερη τούτη η εστία, διότι προκύπτει από τη διαλεκτική άρση της πεπερασμένης γνώσης και από την υπέρβαση κάθε αλλότριας προς το πνεύμα εμπειρίας. Ως τέτοια λοιπόν αποτελεί την τελική βαθμίδα, όπου συνείδηση και αντικείμενο, γνώση και αλήθεια ταυτίζονται απόλυτα.

Heidegger: Είναι και Χρόνος

 

Martin Heidegger

1889-1976

 

Ποια η σχέση του Sein με το Da-sein;

 

§1

Είναι γνωστό πως το πιο σημαντικό έργο της φιλοσοφικής δραστηριότητας του Χάιντεγκερ, ειδικά κατά την πρώτη περίοδο της σκέψης του, είναι το Είναι και Χρόνος. Πρόκειται για ένα περίπλοκο και με αυστηρή επιχειρηματολογία βιβλίο, που έχει ως τελικό σκοπό να ανατρέψει τη δυτική φιλοσοφική παράδοση, που εκκινεί από την ελληνική φιλοσοφική σκέψη (Πλάτων, Αριστοτέλης), διέρχεται μέσα από τον Καρτέσιο και φτάνει μέχρι σήμερα. Σύμφωνα με τον Χάιντεγκερ, το βασικό λάθος του Καρτέσιου, μεταξύ των άλλων, είναι ότι περιγράφει την οντολογία του κόσμου με όρους της έκτασης και της μαθηματικοποιημένης έννοιας του χώρου, όπως επίσης και άλλες έννοιες, π.χ. την έννοια της υπόστασης, με όρους της χωρικότητας (Είναι και Χρόνος §19 κ.εξ.). Η καρτεσιανή οντολογία του κόσμου οδηγεί σε