Σοφοκλής: Οιδίπους επί Κολωνώ - περί θανάτου

 

ΣΟΦΟΚΛΗΣ

497-406 π.Χ.

 

Οιδίπους επί Κολονώ:

Η εμπειρία της ζωής και το καλό του θανάτου

 

§1

Ι. Είναι κοινός τόπος πως η αρχαία ελληνική τραγωδία διακρίνεται για ένα ειδικό είδος σοφίας, το οποίο συνήθως εκδηλώνεται με ισχυρές, διεισδυτικές ανα-γνώσεις της ανθρώπινης ύπαρξης και με συναρπαστικές αφηγήσεις, που συμπυκνώνουν τα βαθύτερα νοήματα αυτών των ανα-γνώσεων και έτσι παρέχουν ένα πολύ γόνιμο έδαφος για φιλοσοφικές διερευνήσεις γύρω από τη στάση ζωής του ανθρώπου και αντιστοίχως την ύπαρξή του. Σημαντικό ρόλο στην τραγική σοφία της τραγωδίας ως τέτοιας παίζει ο χορός, καθώς διευρύνει, κατά κανόνα, το φιλοσοφικό νόημα της ύπαρξης σε μια κοσμική προοπτική. Όπως λέει και ο Αριστοτέλης στην Ποιητική του, ο χορός στον Σοφοκλή αποτελεί έναν ακόμη ηθοποιό και είναι μέρος με αξιοσημείωτη συμμετοχή στη συνολική δράση.

Πλάτων-Αριστοτέλης: τι είναι το Είδος/η Ιδέα/η Μορφή;

 

Πλάτων ‒ Αριστοτέλης

Τι είναι το Eἶδος:

Η ουσία, η Ιδέα, η μορφή,

το γένος και το είδος

 

1. Η λέξη εἶδος έχει πολλές σημασίες, οι οποίες σε κάθε περίπτωση περιέχουν την έννοια της γενικότητας, είτε στο πεδίο των όντων είτε σε εκείνο της νόησης. Ανάγει την προέλευσή της στο αρχαϊκό και ποιητικό ρήμα εἴδομαι: φαίνομαι, είμαι ορατός. Εξ ου και η πρωταρχική σημασία του εἴδους: όψη, εμφάνιση. Ο παρακείμενος: οἶδα του μη εν χρήσει ρήματος εἴδω, με την αρχική σημασία: βλέπω, διακρίνω, παρατηρώ και δευτερογενώς με τη σημασία: γνωρίζω, επίσταμαι, γιγνώσκω, αποκτά σημασία ενεστώτα: γνωρίζω. Μόνο αργότερα και εντελώς οριακά το εἶδος απέκτησε τη φιλοσοφική σημασία του. Η λατινική λέξη species, που σημαίνει  όψη και είδος, που μεταφράζει καλύτερα τη διπλή σημασία. Η ίδια η φιλοσοφική έννοια μπορεί να αποκτήσει διαφορετικές σημασίες: μεταφυσική, φυσική, ψυχολογική, λογική. Στον Πλάτωνα ειδικά τη βρίσκουμε με τη λογική και τη μεταφυσική της σημασία, αλλά εν μέρει και με ψυχολογική σημασία. Με τη φυσική σημασία απαντά κατ’ εξοχήν στον Αριστοτέλη.