Husserl: Πώς φιλοσοφείται ο Άλλος;

 

EDMUND HUSSERL

1859‒1938

Τι είναι ο Άλλος;

§1

Οι φιλόσοφοι για την έννοια του Άλλου

 

Ι. Η έννοια του Άλλου είναι συνυφασμένη με την ουσία της ανθρώπινης ζωής και έχει απασχολήσει τους φιλοσόφους από την αρχαία εποχή έως και σήμερα. Πρόκειται στ’ αλήθεια για ένα κεντρικό ερώτημα γύρω από την ετερότητα και τούτο όχι γενικά ποιος είναι ο άλλος αλλά συγκεκριμένα ποια πρόσβαση μπορούμε να έχουμε στην ετερότητα, στον Άλλο ή το Άλλο. Στη λεγόμενη ηπειρωτική φιλοσοφία υπογραμμίζεται η οντολογική περισσότερο διάσταση αυτού του ερωτήματος παρά η γνωσιολογική του διάσταση.  Η τελευταία ήταν στο επίκεντρο στην αγγλόφωνη φιλοσοφία αυτού που, από τον δέκατο ένατο αιώνα, ονομάζεται πρόβλημα των άλλων πνευμάτων.

G. HEGEL: Θρησκευτικο-πολιτική αποξένωση και ελευθερία

 

HEGEL

 (1770–1831)

 

Πολιτική και θρησκευτική αποξένωση των ανθρώπων

 

§1

Η θρησκεία ως θεραπαινίδα του πολιτικού ωφελιμισμού

 

Ι. Κατά την περίοδο που ο Χέγκελ εργάζεται ως παιδαγωγός στη Βέρνη 1793–1797) αναζητεί μια συνυφασμένη με την ενεργο-πραγματικότητα (Wirklichkeit) διά-βαση προς την ενδοκοσμική-πολιτική δύναμη του πνεύματος, η οποία θα τον οδηγήσει, σε εύλογο χρόνο, στις μεγάλες συλλήψεις της Φαινομενολογίας του πνεύματος και της επιστήμης της Λογικής. Τα νεανικά του κείμενα, κατά ταύτα, δεν αναγγέλλουν κάποιο είδος φιλοσοφίας της θρησκείας, όπως τα  σχετικά με τη θρησκεία ύστερα κείμενά του, αλλά επιδίδονται στην καλλιέργεια μιας κατ’ εξοχήν πολιτικής σκέψης, εναρμονισμένης με το πνεύμα της εποχής και ικανής να μεθερμηνεύσει, να μετα-μορφώσει πολιτικο-φιλοσοφικά την εγκόσμια συνθήκη του ανθρώπου: α) γενικά υπό τον αστερισμό της Γαλλικής επανάστασης και του πνεύματος της ελευθερίας που αυτή εξέπεμπε· β) πιο ειδικά υπό την ανάπτυξη μιας κριτικά διεισδυτικής κοινωνικοπολιτικής σκέψης, που θέτει ευθέως υπό στοχαστική αμφισβήτηση την αναποτελεσματική λειτουργία των κοινωνικοπολιτικών θεσμών, συμπεριλαμβανομένου και του θεσμού της θρησκείας. Η κάθε είδους κριτική της θρησκείας, αυτή την περίοδο, είναι αλληλένδετη με την κριτική της πολιτικής: κριτική της θρησκείας ισοδυναμεί με κριτική της πολιτικής.

Πώς φιλοσοφείται η αλλοτρίωση;

 

ΤΙ  ΕΙΝΑΙ  ΑΛΛΟΤΡΙΩΣΗ;

 

1. Ο όρος αλλοτρίωση (αποξένωση) είναι ένας από τους πολυχρησιμοποιημένους όρους-έννοιες τόσο στην περιοχή της άμεσης, καθημερινής ζωής όσο και σε εκείνη της φιλοσοφίας και της επιστήμης. Απαντά με πολλές και διαφορετικές σημασίες σε όλες αυτές τις περιοχές. Οι περισσότερες απ’ αυτές τις σημασίες μπορούν να θεωρηθούν ως τροποποιήσεις μιας ευρείας σημασίας που προκύπτει από την ετυμολογία και τη μορφολογία της λέξης: αλλότριος, ξένος.

Πλάτων: η ιδεατή πολιτεία και η ρεαλιστική της πραγμάτωση

 

Πλάτων

427‒347 π.Χ.

 

Πολιτεία

 

Πολιτική πραγματικότητα και ουτοπία

 

§1

 

Η διαλεκτική φιλοσοφία του Πλάτωνος προσκαλεί τον αναγνώστη, τον άνθρωπο εν γένει, να περάσει φιλόξενα το κατώφλι της χαρακτηριστικής της ζωντάνιας και να μυηθεί στην πρωτότυπη κατεύθυνση της σκέψης που η ίδια εγκαινιάζει, ώστε να μπορέσει να δει με νέα ματιά την καθημερινότητα, τη γνώση του εαυτού του και ολόκληρη την ιδιωτική και δημόσια ζωή του. Στην ιδιωτική ζωή ανήκει η ενική ατομικότητα του ανθρώπου, ενώ στη δημόσια η κοινοτική του ύπαρξη, η καθολική του ατομικότητα όπως την εννοεί ο κορυφαίος Έλληνας φιλόσοφος να εκτυλίσσεται με λόγο και έργο στη σφαίρα της πολιτικής κοινότητας. Το ανθρώπινο άτομο, κατά ταύτα, δεν μπορεί να ευδοκιμήσει έξω απ’ αυτή την κοινότητα ή στο πλαίσιο ηθικών κηρυγμάτων, εισαγομένων έξωθεν στην ψυχή του, παρά μόνο με την αξιοποίηση της φιλοσοφικής ικανότητας και σκέψης, που φέρει δυνάμει μέσα του.