Hegel: από την α-φιλοσοφία στη φιλοσοφία

 

Χέγκελ

(1770-1831)

 

«Το οικείο εν γένει, επειδή ακριβώς είναι οικείο, δεν είναι εγνωσμένο»

 

1. Στον Πρόλογο της Φαινομενολογίας του πνεύματος ο Χέγκελ διακρίνει σχετικά την ουσία της γνώσης, τη φιλοσοφική δηλαδή γνώση, από την κατ’ επίφαση ουσία της, από τη μη-φιλοσοφική γνώση. Στην πρώτη περίπτωση πρόκειται για μια διαλεκτική κίνηση της γνώσης, που καλούμαστε να παρακολουθήσουμε, προκειμένου να φτάσουμε στην αλήθεια της τελευταίας. Στη δεύτερη περίπτωση έχουμε να κάνουμε με μια φαινομενικότητα γνώσης, που δεν οδηγεί σε καμιά γνωσιακή αλήθεια παρά μόνο στην άβυσσο. Γράφει σχετικά ο κορυφαίος διαλεκτικός φιλόσοφος:

Agamben: Γυμνή ζωή και βιοπολιτική κυριαρχία

 

Giorgio Agamben

(1942– )

  

Ζωή, Βίος και κυριαρχία:

Τι είναι η γυμνή ζωή;

 

                «Το θάρρος στο κόμμα. ‒Τα φτωχά πρόβατα

λένε στον φύρερ/οδηγό τους: “μόνο να πηγαίνεις

πάντα μπρος και σε μας δεν θα λείψει ποτέ το θάρρος

να σε ακολουθούμε”. Ο φτωχός όμως φύρερ/οδηγός

σκέφτεται μέσα του: μόνο να με ακολουθείτε πάντα και

σε μένα δεν θα λείψει ποτέ το θάρρος να σας οδηγώ».

                                                                                                (Νίτσε)

 

§1: Ο σύγχρονος Ιταλός φιλόσοφος G. Agamben σε όλο του σχεδόν το πολυδιάστατο έργο αναπτύσσει μοναδικά βαθυστόχαστους προβληματισμούς γύρω από την έννοια της ζωής. Επιχειρεί να την κατανοήσει όχι απλώς ως μια βιολογική έννοια, αλλά ως μια κατ’ εξοχήν πολιτική.

J. Derrida: Τι είναι η αποδόμηση;

 

Jacques Derrida

(Ζακ Ντεριντά: 1930-2004)

 

Πώς μπορούμε να σκεφτόμαστε την αποδόμηση;

 

§1

Εισαγωγικές παρατηρήσεις

 

Ο Γάλλος φιλόσοφος Jacques Derrida, γεννημένος στην Αλγερία το 1930, ανήκει στους πλέον γνωστούς μετα-νεοτερικούς διανοητές της Γαλλίας: έγινε ένας από τους πιο διάσημους και ταυτόχρονα αμφιλεγόμενους και δύσκολους στην παρακολούθηση στοχαστές του τελευταίου μέρους του 20ού αιώνα. Σπούδασε φιλοσοφία στο Παρίσι, όπου έζησε από μέσα τη μεγάλη φιλοσοφική άνθηση που άλλαξε τη γαλλική σκέψη στα τέλη της δεκαετίας του 1960. Νέος και χαρισματικός, σύντομα απέκτησε οπαδούς, ιδιαίτερα στις ΗΠΑ, όπου δίδαξε στο Πανεπιστήμιο John Hopkins, στο Yale και στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας. Το έργο του είναι ποσοτικά ευρύ και ποιοτικά πολύ σημαντικό,  ειδικά εντός της απόλυτης κυριαρχίας του μεταμοντερνισμού ή της μετανεοτερικότητας. Η σκέψη του, ωστόσο, τον έκανε να έχει τόσο εχθρούς όσο και υποστηρικτές και εξακολουθεί να θεωρείται εξαιρετικά αμφιλεγόμενη.

Πλάτων-Heidegger: Τι είναι αθεϊσμός;

 

ΠΛΑΤΩΝ ‒ ΧΑΪΝΤΕΓΚΕΡ

 

Φιλοσοφία και Αθεϊσμός

 

§1

Προκαταρκτικά

 

Κυριολεκτικά, ο όρος άθεος σημαίνει χωρίς θεό. Για να κατανοήσουμε τις διάφορες χρήσεις του στην πορεία της ιστορίας, θα πρέπει να σημειώσουμε ότι δεν υπάρχει κανένα ρήμα, που να αποδίδει ακριβώς, άμεσα και μονολεκτικά αυτό τον αρνητικό όρο. Ανάλογα με τα συμφραζόμενα, μπορεί να υπονοηθούν πολλά. Κάποιος μπαίνει στον πειρασμό να χρησιμοποιήσει το ρήμα πιστεύω: άθεος είναι αυτός που δεν πιστεύει στην ύπαρξη θεού ή θεών, αλλά μιλάει επίσης για αθεϊστική θεωρία ή διδασκαλία, που υποδηλώνει το ρήμα αρνούμαι: μια θεωρία είναι αθεϊστική, όταν αρνείται την ύπαρξη του θεού. Άλλες φορές, άθεος είναι αυτός που αρνείται να σεβαστεί τους θεούς και να εκφράσει την αφοσίωσή του σ’ αυτούς. Σε ορισμένες περιπτώσεις, θα χρειαστεί να υπονοούμε ένα παθητικό ρήμα, ο άθεος είναι τότε ένα ον εγκαταλελειμμένο από τον θεό, ένα καταραμένο άτομο ή ακόμη και αντίπαλος της θρησκείας, ένας αντιθεϊστής. Το επίθετο άθεος, σε κάθε περίπτωση, μπορεί να ισχύει για καθετί που στερείται θεού, αποκλείεται από το ίδιο εκείνο το στοιχείο, που ιδρύει τη θρησκευτική κοινότητα. Από το ανάλογο πλαίσιο εξαρτάται αν η αρνητική προφορά έχει μια διανοητική έννοια της δυσπιστίας ή μια κοινωνική έννοια του αποκλεισμού.

Heidegger: Τι είναι αλήθεια;

 

Martin Heidegger

1889-1976

Αλήθεια: διαλεκτική συγκάλυψης και αποκάλυψης

 

§1

 Ο Χάιντεγκερ συζητά την αλήθεια λαμβάνοντας ως αφετηρία την αρχαία ελληνική λέξη: ἀλήθεια. Σε τούτη τη λέξη/έννοια εκφράζεται, για πρώτη φορά στην ιστορία του δυτικού στοχασμού η αρχέγονη ουσία της αλήθειας, η οποία βρίσκεται σε ευθεία αντίθεση με τον παραδοσιακό προσδιορισμό της αλήθειας ως συμφωνίας του πράγματος και της νόησης:

Πλάτων: ποιοι δυσφημούν τη φιλοσοφία;

 

Πλάτων

427-347 π.Χ.

 

Τι είναι αληθινή φιλοσοφία;

 

                                                                  §1

 

Ι. Μεταξύ θρύλου και ιστορικής αφήγησης, πρώτος χρησιμοποίησε την έννοια του φιλοσόφου ο Πυθαγόρας. Όταν τον ρώτησε ο Λέων, ο τύραννος του Φιλούντος, για τη μέγιστη τέχνη του, ο Πυθαγόρας απάντησε πως δεν ξέρει καμιά άλλη τέχνη παρά πως ο ίδιος είναι φιλό-σοφος: υπάρχουν λίγοι άνθρωποι στη ζωή που διερευνούν με μεγάλη προσοχή τη φύση των πραγμάτων και περιφρονούν όλα εκείνα που επιδιώκουν οι άλλοι, όπως είναι η δόξα και το χρήμα. Πριν από τον Πλάτωνα προσέγγισε  για πρώτη φορά την έννοια του φιλοσόφου ο Ηράκλειτος, με βάση κείμενό του. Γράφει συγκεκριμένα:

 

«χρὴ εὖ µάλα πολλῶν ἵστορας φιλοσόφους ἄνδρας εἶναι=Είναι ανάγκη οι φίλοι της σοφίας να έχουν γνώση για πάρα πολλά πράγματα» (απ. 35).

 

 

Ο φίλος της σοφίας, κατά Ηράκλειτο, πρέπει να είναι κάτοχος πολλών γνώσεων όχι με την έννοια μιας στείρας πληροφοριακής πολυμάθειας, δηλαδή με την έννοια της συσσωρευμένης πληροφορίας ή των ασυνάρτητων ακαδημαϊκών αφηγήσεων, που αποδιώχνουν τους νέους από τη φιλοσοφία, αλλά με εκείνη της συγκροτημένης γνώσης, κατά την οποία οι φράσεις και οι εκφράσεις, γενικώς η γλώσσα, ο λόγος, εύτακτα και με ισχυρή, ισχυρότατη δύναμη διείσδυσης στην ουσία των πραγμάτων, αποκαλύπτουν βαθιά νοήματα της ζωντανής πραγματικότητας, ικανά να οδηγούν το βίο των ανθρώπων. Με τον Ηράκλειτο λοιπόν αρθρώνεται μια πρώτη μορφή διαλεκτικού-κατανοητικού λόγου, που θα αναπτυχθεί περαιτέρω πιο ρητά και πιο συνθετικά από τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη, για να φτάσει τελικά στη φιλοσοφικο-ιστορική του ολοκλήρωση από τον Χέγκελ.

Nietzsche: Ελευθερία και Πολιτική

 

Friedrich  Nietzsche

1844–1900

                     Το κόμμα και το ελεύθερο πνεύμα

§1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις 

Είναι κοινός τόπος ότι η φιλοσοφία του Νίτσε διακρίνεται για τον αινιγματικό και όχι λιγότερο πολεμικό χαρακτήρα της. Σε μια ορισμένη αναλογία προς αυτό τον χαρακτήρα, ο συγκεκριμένος φιλόσοφος αποτιμήθηκε, κατά κύριο λόγο, ως μηδενιστής, ελευθεριακός, ανελέητος πολέμιος του νεοτερικού ανθρωπισμού κ.λπ. Υπό το κράτος αυτών και άλλων χαρακτηρισμών φαίνεται να περνά σε δεύτερη μοίρα ο προσδιορισμός του ως πολιτικού φιλοσόφου.