Im. Kant: Τι σημαίνει: να προσανατολιζόμαστε στη σκέψη;

 

Ιμμάνουελ Καντ

(1724-1804)

Πώς νοείται ο προσανατολισμός στη σκέψη;

 1. Αυτές τις ημέρες κυκλοφόρησε ένα νέο βιβλίο μου από τις εκδόσεις Ηριδανός. Ο τίτλος του είναι: Ιμμάνουελ Καντ, Τι σημαίνει: να προσανατολιζόμαστε στη σκέψη; Εισαγωγή-μτφρ.-σχόλια Δημ. Τζωρτζόπουλος. Πρόκειται για ένα σύντομο αλλά πολύ σημαντικό δοκίμιο του Καντ της ύστερης φάσεως, όπου παρουσιάζεται περιεκτικά ο πυρήνας της κύριας σκέψης του και δη της θεμελιώδους φιλοσοφίας του για τον καθαρό Λόγο. Στη συνέχεια παρατίθενται κάποια αποσπάσματα από την εισαγωγή του μεταφραστή:

Αισχύλος: Λόγος και Πράξη στον Προμηθέα Δεσμώτη

 

ΑΙΣΧΥΛΟΣ

(525 ή 524 π.Χ–456 π.Χ)

 

Ο Προμηθέας ως διαχρονικός λυτρωτής της ανθρωπότητας

§1. Η ζωτική πραγματικότητα του βίου της αρχαιοελληνικής πολιτείας, και πιο συγκεκριμένα της πολιτείας των Αθηνών χαρακτηριζόταν, μεταξύ άλλων, από την σχεδόν απόλυτη κυριαρχία του πολιτικο-ρητορικού λόγου, δυνάμει του οποίου η πολιτική κοινότητα μπορούσε να καθιδρύσει, με ελεύθερη προαίρεση, τις θεμελιακές της ρίζες, τη μια ή την άλλη συγκεκριμένη μορφή της ύπαρξής της και τις προς τα έξω επιλογές δράσης της. Η κυριαρχία του πολιτικού-ρητορικού λόγου δεν αφορούσε μόνο τον δημόσιο λόγο και διά-λογο, αλλά και τον ίδιο τον φιλοσοφικό και ποιητικό λόγο. Με βάση το πνεύμα αυτής της κυριαρχίας, πώς νοείται ακριβέστερα αυτός ο λόγος; Ο λόγος νοείται εν ταυτώ ως λογισμός και γλώσσα και όχι ως μια γνώση ή λεκτικό όργανο για την απόκτηση γνώσης γύρω από τη φύση των όντων. Αυτός ο λόγος φαίνεται, υπό μια πρώτη θεώρηση, να μη διαφέρει από εκείνον της σοφιστικής ρητορικής, από τον λόγο δηλαδή των σοφιστών. Ωστόσο, ιδωμένος πιο σφαιρικά, υπερβαίνει τον τελευταίο και συναντιέται με τον γενικό φιλοσοφικό λόγο και δη αυτόν της φιλοσοφικής ρητορικής, όπως τον συλλαμβάνει ο Πλάτων στο έργο του: Φαίδρος, ήτοι ως λόγος που ακουμπά στην ψυχή του ακροατή ή αναγνώστη και διαυγάζει τον ψυχικό-πνευματικό του κόσμο. Ένας τέτοιος λόγος δεν μπορεί να είναι παραπλανητικός· απεναντίας ενσαρκώνει την επίτευξη μιας διυποκειμενικής κατανόησης, ως ικανής προϋπόθεσης αλλά και ως προωθητικής δύναμης για τη δημιουργία μιας ανθρώπινης οργάνωσης της ζωής και μιας αρμονικής συνύπαρξης πολιτικής κοινότητας και ατομικότητας. Η συνεκτική ισχύς αυτής της συνύπαρξης ερείδεται στην πρακτική συγκρότηση κοινότητας ιδεών και ιδανικών, η οποία διαρκώς ανανεώνεται.