Δ. Σολωμός: Φιλοσοφία και ποίηση

Διονύσιος  Σολωμός

1798–1857

 Το φωτεινό μονοπάτι της φιλοσοφικής ποιητικής:

καθοδόν προς το ανάφωνο του Είναι (μας)

§1

     Ι. Η φιλοσοφία και η ποίηση αποτελούν την εσωτερική ζωή και ανα-πνοή του κόσμου. Ως τέτοια, περαιτέρω, συνιστούν την κατ’ εξοχήν εκφραστική ανοικτότητα του κόσμου, η οποία δεν αφήνει να συσκοτίζονται ή να μηδενίζονται μια ατέλειωτη σειρά από άλλους μερικότερους και πιο προσωπικούς κόσμους του ανθρώπινου Είναι. Η φιλοσοφική ποιητική του Σολωμού ομιλεί τη γλώσσα μιας τέτοιας ανοικτότητας.

Fr. Nietzsche: Ο Ζαρατούστρα για τη φρίκη των λογίων

Φρίντριχ Νίτσε

1844-1900

Οι λόγιοι και η χώρα της παιδείας

§1

[Οι αναλύσεις που ακολουθούν είναι από το έργο του Νίτσε: έτσι μίλησε ο Ζαρατούστρα (δεύτερο μέρος-ομιλίες 13+14)]

     Ι. Γιατί χρειάζεται να μας απασχολούν στις εποχές μας οι λόγιοι; Γιατί, όπως μας λέει ο Νίτσε στον Ζαρατούστρα, με έξοχο ποιητικό-μεταφορικό τρόπο, ξεκινούν ως αναζητητές της γνώσης, με πολλά λάφυρα από το κυνήγι της γνώσης και με μπόλικα σκισμένα ρούχα πάνω τους: αφοσιώνονται στο έργο της γνώσης και δαμάζουν τέρατα και τέρατα.

Ηράκλειτος: τι είναι ο απαίδευτος άνθρωπος;

Ηράκλειτος ο Εφέσιος

Πώς να σκεφτόμαστε τον κόσμο;

§1

απόσπασμα B 13

Κείμενο ‒ μετάφραση

«δεῖ γὰρ τὸν χαρίεντα μήτε ῥυπᾶν μήτε αὐχμεῖν μήτε βορβόρῳ χαίρειν καθ' Ἡράκλειτον.

ὕες βορβόρῳ μᾶλλον χαίρουσιν ἢ καθαρῷ ὕδατι».

«Γιατί ο άνθρωπος ο πεπαιδευμένος δεν πρέπει να είναι ούτε ρυπαρός ούτε άπλυτος ούτε να χαίρεται στο βόρβορο.

Τα γουρούνια τέρπονται πιο πολύ στο βόρβορο παρά στο καθαρό νερό».

G.W.Fr. Hegel: Ιστορία και αλήθεια

Γκέοργκ Χέγκελ

1770-1831

Ανθρώπινη ατομικότητα και ιστορία

§1

     Ι. Εάν η ιστορία αποτελεί το Όλο και συνιστά το μείζον του ιστορικού ανθρώπου, μέσα σε αυτό το όλο εξέχουσα θέση κατέχει η φιλοσοφική προβληματική του ατόμου. Η φιλοσοφία, κυρίως με/για τον Χέγκελ, γίνεται φιλοσοφία της παγκόσμιας ιστορίας. Σε άμεση σχέση με τούτο το γίγνεσθαι, ο συγκεκριμένος φιλόσοφος ομιλεί για ενιαία ιστορία, η οποία δεν είναι άλλη από την ιστορία της ανθρώπινης εξέλιξης εν όλω, από τη συνολική ιστορία του ανθρώπου και της ανθρωπότητας.  Η θεμελιώδης διαλεκτική δύναμη που συντελεί, ώστε να εκδηλώνεται η ιστορική κίνηση του κόσμου και των πραγματικών φαινομένων, είναι το πνεύμα (Geist).

Ο. Ελύτης: Το Άξιον Εστί, μια ερμηνεία (1)

Οδυσσέας Ελύτης

1911–1996

Το Άξιον Εστί ενάντια στη βαρβαρότητα

                      

§1

     Ι. Γιατί το Άξιον Εστί; Επειδή έρχεται στη ζωή μας ως μια ποιητική δέηση για προστασία από την προδοτική πολιτική των κλεφτοκοτάδων της νεοφασιστικής «αριστεράς». Ο ίδιος ο ποιητής έχει πει πως το έργο αυτό γεννήθηκε από την ανάγκη που ένιωθε ο ίδιος για μια ποιητική δέηση, με τη μορφή εκκλησιαστικής λειτουργίας, ενόψει της διακύβευσης της μοίρας της Ελλάδας, ενόψει της αδικίας που υφίσταται ο λαός και το έθνος, ως συγκεκριμένη ιστορική, πολιτισμική-πνευματική και πολιτική οντότητα, από τη συμπεριφορά των απρόσωπων εξουσιών. 

Φιλοσοφία της αρχαίας ελληνικής τέχνης

Αρχαία Ελληνική Τέχνη:

Μια φιλοσοφική ανά-γνωση

§1

     Η τέχνη της ελληνικής αρχαιότητας κατέχει μια ξεχωριστή θέση μέσα στην ιστορία της τέχνης. Για πρώτη φορά η  έννοια της τελειότητας στην ελληνική τέχνη γίνεται ένας προς επίτευξη στόχος και τείνει να αναδείξει το σύνολο της καλλιτεχνικής δραστηριότητας στην αρχαία Ελλάδα ως την πιο περιέχουσα πηγή της ευρωπαϊκής τέχνης και του πολιτισμού. Η τάση αυτή ωστόσο προς την τελειότητα δεν αποτελεί το απόλυτο μέτρο που καθιστά την ελληνική τέχνη υπέρτατη αρχή  παντός χρόνου, αλλά μια ιστορικοκοινωνικά προσδιορισμένη πορεία προς πολιτισμικές αναπτύξεις, που πάντα φιλοδοξούν να διασώζουν τη διαχρονική αξία του καλλιτεχνικού επιτεύγματος.

    

Ηράκλειτος - Ευριπίδης: το παράλογο θεών και ανθρώπων

Το αγεφύρωτο χάσμα:

ανάμεσα στον λογισμό και τον παραλογισμό

§1

Ηράκλειτος

Β 5

καθαίρονται δ᾽ ἄλλως αἵματι μιαινόμενοι οἷον εἴ τις εἰς πηλὸν ἐμβὰς πηλῷ ἀπονίζοιτο. μαίνεσθαι δ᾽ ἂν δοκοίη, εἴ τίς μιν ἀνθρώπων ἐπιφράσαιτο οὕτω ποιέοντα. καὶ τοῖς ἀγάλμασι δὲ τουτέοισιν εὔχονται, ὁκοῖον εἴ τις δόμοισι λεσχηνεύοιτο, οὔ τι γινώσκων θεοὺς οὔδ᾽ ἥρωας οἵτινές εἰσιν.

Εξαγνίζονται [από το αίμα] με καθαρμούς και μολύνονται με άλλο αίμα, σαν κάποιον που βούτηξε στη λάσπη και μετά προσπαθεί να ξεπλυθεί με λάσπη. Για τρελό θα τον έπαιρνε, αν κανείς τον έβλεπε να κάνει κάτι τέτοιο. Και στ’ αγάλματα τούτα προσεύχονται, σαν κάποιον που θα ήθελε να συνομιλήσει με τους τοίχους/με τους ναούς, χωρίς να έχει ιδέα τι είναι οι θεοί και οι ήρωες.