Ηράκλειτος: ο διαλεκτικός αγώνας των εναντίων

                                                      Ηράκλειτος

Απόσπασμα: Β 122

 

Ἀγχιβατεῖν καὶ ἀμφισβατεῖν· ἀγχιβασίην Ἡράκλειτος

(=Κατά τον Ηράκλειτο προσέγγιση [ή αμφισβήτηση])

 

Ερμηνεία ‒ κατανόηση

Τη λέξη διασώζει το λεξικό Σούδα ή Σουίδα. Το κατά Ηράκλειτο νόημα της λέξης δεν μπορεί εύκολα να αποκρυπτογραφηθεί, καθώς δεν υπάρχουν άλλα συμφραζόμενα. Με βάση την ετυμολογία της λέξης: ἄγχι + βα- εκ του βαίνω η ἀγχιβασίη φαίνεται να παραπέμπει σε μια πορεία προς τα ίδια τα πράγματα, μια προσπέλασή τους και από τη μια πλευρά και από την άλλη· να προχωρεί στην ουσία τους μέσα από τη διαλεκτική φανέρωση των αντίθετων πτυχών, από τον διαλεκτικό αγώνα των εναντίων, δηλ. της συγκάλυψης και της αποκάλυψης.  Δυνάμει αυτής της διαλεκτικής πορείας πρόσβασης, η εσωτερίκευση του περιεχομένου του Πράγματος δεν είναι κατάφαση παρά άρνηση, αμφισβήτηση αυτού στο οποίο κάποιος προσβαίνει. Δεν μπορεί κανείς να αμφισβητήσει κάτι, αν δεν το πλησιάσει από όλες τις πλευρές· π.χ. μια φιλοσοφική θεωρία, που δεν την έχει γνωρίσει από κοντά, από μέσα και απ’ έξω, δεν μπορεί να την αμφισβητήσει, να την αντικρούσει, να την αναιρέσει κ.λπ. Όταν ο Ηράκλειτος αμφισβητεί τη μια ή την άλλη λογοτεχνική ή φιλοσοφική άποψη, π.χ. μια θέση του Ομήρου ή του Πυθαγόρα ή ακόμη και τους ίδιους συνολικά, γνωρίζει ήδη πολύ καλά και τη συγκεκριμένη άποψη και τον συγγραφέα. Μια προσπέλαση/αμφισβήτηση δεν γίνεται με βάση το τι λένε οι άλλοι, π.χ. τι λένε οι άλλοι για τον Όμηρο, τον Πυθαγορισμό κ.λπ., γενικώς για το Πράγμα, αλλά δυνάμει του ακόλουθου ριζοσπαστικού ρήγματος: να πάμε στον Λόγο του Πράγματος, να κατανοήσουμε την καθολικότητά του· δηλ. τι μας λέει το ίδιο και όχι τι λέγεται γι’ αυτό, ποια νοήματα κρύβει μέσα του, ποια είναι η αντιφατική του φύση και η ενότητα των αντίθετων πτυχών του;