Im. Kant: Τι σημαίνει: να προσανατολιζόμαστε στη σκέψη;

 

Ιμμάνουελ Καντ

(1724-1804)

Πώς νοείται ο προσανατολισμός στη σκέψη;

 1. Αυτές τις ημέρες κυκλοφόρησε ένα νέο βιβλίο μου από τις εκδόσεις Ηριδανός. Ο τίτλος του είναι: Ιμμάνουελ Καντ, Τι σημαίνει: να προσανατολιζόμαστε στη σκέψη; Εισαγωγή-μτφρ.-σχόλια Δημ. Τζωρτζόπουλος. Πρόκειται για ένα σύντομο αλλά πολύ σημαντικό δοκίμιο του Καντ της ύστερης φάσεως, όπου παρουσιάζεται περιεκτικά ο πυρήνας της κύριας σκέψης του και δη της θεμελιώδους φιλοσοφίας του για τον καθαρό Λόγο. Στη συνέχεια παρατίθενται κάποια αποσπάσματα από την εισαγωγή του μεταφραστή:

Αισχύλος: Λόγος και Πράξη στον Προμηθέα Δεσμώτη

 

ΑΙΣΧΥΛΟΣ

(525 ή 524 π.Χ–456 π.Χ)

 

Ο Προμηθέας ως διαχρονικός λυτρωτής της ανθρωπότητας

§1. Η ζωτική πραγματικότητα του βίου της αρχαιοελληνικής πολιτείας, και πιο συγκεκριμένα της πολιτείας των Αθηνών χαρακτηριζόταν, μεταξύ άλλων, από την σχεδόν απόλυτη κυριαρχία του πολιτικο-ρητορικού λόγου, δυνάμει του οποίου η πολιτική κοινότητα μπορούσε να καθιδρύσει, με ελεύθερη προαίρεση, τις θεμελιακές της ρίζες, τη μια ή την άλλη συγκεκριμένη μορφή της ύπαρξής της και τις προς τα έξω επιλογές δράσης της. Η κυριαρχία του πολιτικού-ρητορικού λόγου δεν αφορούσε μόνο τον δημόσιο λόγο και διά-λογο, αλλά και τον ίδιο τον φιλοσοφικό και ποιητικό λόγο. Με βάση το πνεύμα αυτής της κυριαρχίας, πώς νοείται ακριβέστερα αυτός ο λόγος; Ο λόγος νοείται εν ταυτώ ως λογισμός και γλώσσα και όχι ως μια γνώση ή λεκτικό όργανο για την απόκτηση γνώσης γύρω από τη φύση των όντων. Αυτός ο λόγος φαίνεται, υπό μια πρώτη θεώρηση, να μη διαφέρει από εκείνον της σοφιστικής ρητορικής, από τον λόγο δηλαδή των σοφιστών. Ωστόσο, ιδωμένος πιο σφαιρικά, υπερβαίνει τον τελευταίο και συναντιέται με τον γενικό φιλοσοφικό λόγο και δη αυτόν της φιλοσοφικής ρητορικής, όπως τον συλλαμβάνει ο Πλάτων στο έργο του: Φαίδρος, ήτοι ως λόγος που ακουμπά στην ψυχή του ακροατή ή αναγνώστη και διαυγάζει τον ψυχικό-πνευματικό του κόσμο. Ένας τέτοιος λόγος δεν μπορεί να είναι παραπλανητικός· απεναντίας ενσαρκώνει την επίτευξη μιας διυποκειμενικής κατανόησης, ως ικανής προϋπόθεσης αλλά και ως προωθητικής δύναμης για τη δημιουργία μιας ανθρώπινης οργάνωσης της ζωής και μιας αρμονικής συνύπαρξης πολιτικής κοινότητας και ατομικότητας. Η συνεκτική ισχύς αυτής της συνύπαρξης ερείδεται στην πρακτική συγκρότηση κοινότητας ιδεών και ιδανικών, η οποία διαρκώς ανανεώνεται.

Ποιος είναι ο Martin Heidegger;

Martin Heidegger

1889-1976

 

 Ο Φιλόσοφος και ο πολεμικός του Αγώνας για μια αυθεντική ύπαρξη

§1. Ποιος είναι ο Χάιντεγκερ; Είναι ο μεγαλύτερος φιλόσοφος της εποχής μας. Η φιλοσοφία του περιμένει από τους αναγνώστες να είναι αυθεντικοί και απαιτητικοί. Τούτο σημαίνει να είναι αληθινοί φίλοι της σκέψης, ακούραστοι οδοιπόροι στο μονοπάτι του Είναι, γνήσιοι οραματιστές. Ο Χάιντεγκερ άνοιξε τον δρόμο σε μια σκέψη που δεν αποτελεί απλώς ένα αντικείμενο μελέτης, αλλά είναι η διηνεκής προσπάθεια να βλέπει κανείς τον κόσμο με άλλα μάτια. Η στοχαστική του βλέψη είναι να μας κάνει να νιώθουμε έκπληκτοι με τον πλούτο και το μεγαλείο αυτού που υπάρχει. Η φιλοσοφία γεννιέται από την επιθυμία να κάνουμε ερωτήσεις και να προσπερνάμε τις προκατασκευασμένες απαντήσεις που πάντα μας επαναλαμβάνονται. Έτσι μας επιτρέπει να αντικρίζουμε τον κόσμο με την αυθεντικότητα ενός παιδιού. Αυτή η συγκεκριμένη φιλοσοφία είναι το σημείο αναφοράς όλης της ευρωπαϊκής φιλοσοφίας του 20ού αιώνα, ακόμη δε κι αυτής της νέας χιλιετίας. Πολύ νέος ο Χάιντεγκερ, χωρίς να έχει εκδώσει ακόμη κανένα ουσιώδες βιβλίο, θεωρήθηκε ο «μυστικός βασιλιάς» της γερμανικής φιλοσοφίας. Είναι ένας ακατάβλητος μαχητής της σκέψης, πρόθυμος να πολεμήσει στην πρώτη γραμμή αναζητώντας μια αυθεντική ύπαρξη, χωρίς να επηρεαστεί από διάφορες επιθέσεις λαθεμένων εκτιμήσεων ή ιδεολογικής φόρτισης απόψεων για υποτιθέμενες πολιτικές του επιλογές.

Αριστοτέλης: Τι είναι η Ἕξις;

 

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ

384 π.Χ.–322 π.Χ.

 

Πώς κατανοείται η έννοια:

Ἕξις [= Κατοχή, Συνήθεια- Habitus];

 

 

1. Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, η συγκεκριμένη έννοια υποδηλώνει

«ένα είδος ενέργειας του κατόχου και του κατεχομένου, κάτι σαν πράξη ή κίνηση (γιατί όταν ένα πράγμα φτιάχνει και το άλλο φτιάχνεται, τότε υπάρχει η ποίηση, δηλαδή η ενέργεια της κατασκευής μεταξύ τους. Παρόμοια και σ’ αυτόν που είναι κάτοχος ενός ενδύματος και στο ένδυμα, του οποίου είναι κάτοχος, υπάρχει κατοχή (ἕξις)» (Μετά τα Φυσικά 1022b 4-8).

Μάρκος Αυρήλιος: Ο Εαυτός ως Πηγή θείου Λόγου

 

Μάρκος Αυρήλιος

121-180 μ. Χ 

§1. Από το 161-180 μ.Χ ήταν αυτοκράτορας της ρωμαϊκής κοσμοκρατορίας. Κατ’ αυτή την ιστορική εποχή γίνονται μεγάλες κοσμογονικές αλλαγές σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης ζωής. Η Ρώμη είναι το κέντρο του κόσμου και των πιο διαφορετικών φιλοσοφικών ρευμάτων, όπως ήταν παλαιότερα η Αθήνα. Κυρίαρχο φιλοσοφικό ρεύμα είναι ο Στωικισμός, ο οποίος δεν είναι δημιούργημα της συγκεκριμένης εποχής, αλλά αποτελεί συνέχεια του Στωικισμού, που ξεκίνησε με τη σχολή που ίδρυσε στην Αθήνα ο Ζήνων από το Κίτιον της Κύπρου και ο οποίος ήκμασε στα τέλη του τέταρτου και τις αρχές του τρίτου π.Χ. αιώνος. Θεμελιώδης αρχή αυτού του σημαντικού φιλοσοφικού ρεύματος είναι η απάθεια ως τρόπος του ανθρώπου να αντιμετωπίσει τα άγρια κύματα της ζωής και γενικότερα την γεμάτη περιπέτεια βιοπορεία του. Ως προς την ουσία της απάθειας πρόκειται για τη γαλήνη και την ηρεμία που υπαγορεύει στην ψυχή ο εσωτερικός μας Λόγος, ο οποίος είναι το ένθεο όλων ημών· πρόκειται δηλαδή για τη γαλήνη και την ηρεμία ως στάση ζωής, η οποία (στάση) επιτρέπει στην ψυχή να μην υποτάσσεται στις λογικές των πραγμάτων, που δεν την εγγίζουν, δεν της ιδιάζουν διόλου.

Nietzsche: αυτοκαταστροφή του ανθρώπου & ανάδυση του υπερ-ανθρώπου

 

Φρίντριχ Νίτσε

1844–1900

 

ΕΤΣΙ ΜΙΛΗΣΕ Ο ΖΑΡΑΤΟΎΣΤΡΑ

Πρόλογος: Ενότητα 1

Ο σοφός ερημίτης κατεβαίνει στους ανθρώπους

 

    Παρακάτω αναλύεται η ενότητα 1 του Προλόγου, με την οποία αρχίζει ο Ζαρατούστρα του Νίτσε. Σε τούτη την ενότητα, σ’ αυτό το πρώτο τμήμα, συνοψίζονται πολλές από τις βασικές εικόνες, έννοιες και σχέσεις εννοιών του υπό συζήτηση βιβλίου, οι οποίες δείχνουν να παρουσιάζονται ως ζεύγη εννοιών: ήλιος και γη, επιφάνεια και βάθος, φως και σκοτάδι, αετός και φίδι, κοιλάδες και βουνά. Ένα άλλο επίσης τέτοιου είδους ζεύγος είναι και το πηγαίνειν πάνω και κάτω. Είναι αυτό που αποτελεί βασικό δομικό στοιχείο της ενότητας 1. Τι μαθαίνουμε λοιπόν, κατ’ αρχήν, για τον Ζαρατούστρα; Πως σε ηλικία τριάντα χρόνων εγκαταλείπει τον τόπο του, την πατρίδα του και ανεβαίνει ψηλά στα βουνά:

Πλάτων: Πώς η Γνώση εκμηδενίζει τη θρησκοληψία;

 

ΠΛΑΤΩΝ

Το έργο του:

Ευθύφρων και η Ιδέα του Όσιου

[Η απαρχή της θεωρίας των Ιδεών]

 

     §1. Ο Ευθύφρων ανήκει στους πρώιμους διαλόγους του Πλάτωνος, στους λεγόμενους Σωκρατικούς. Ανήκει κυριολεκτικά στη φλέβα των απορητικών διαλόγων, με τους οποίους διεξάγεται διαλογικά η φιλοσοφική αναζήτηση γενικώς, για την οποία μιλάει ο Σωκράτης στην Απολογία. Από την πλευρά των προθέσεων του Πλάτωνος που έγραψε το παρόν έργο, ο Ευθύφρων συνιστά, μεταξύ των άλλων, κι ένα έργο καθαρά απολογητικό σχετικά με σημαντικά ζητήματα, συμπεριλαμβανομένων  των άδικων κατηγοριών ενάντια στον Σωκράτη αλλά και της θρησκοληψίας από τους συκοφάντες του μεγάλου δασκάλου του Πλάτωνος. Με πειστικό τρόπο, ο κορυφαίος Έλληνας Διαλεκτικός  θέλει να δείξει το ήθος και το ποιόν αυτών που έστειλαν τον Σωκράτη στο δικαστήριο και τον θάνατο, με την κατηγορία για ασέβεια προς τους θεούς, χωρίς οι ίδιοι να έχουν ιδέα για τα θεία και για το τι είναι όσιο, ευσεβές, και τι ανόσιο, ασεβές.