Τρίτη 31 Μαρτίου 2020

Wittgenstein: Tractatus Logico-Philosophicus (8)




Ludwig Wittgenstein
1889–1951


Tractatus Logico-Philosophicus

Η  λογική και η καθημερινή γλώσσα
[συνέχεια από ανάρτηση: Tractatus Logico-Philosophicus (7)]

                                              §1
Εισαγωγικές παρατηρήσεις

Στον Tractatus, ο Wittgenstein προτάσσει θεμελιωδώς την παρουσίαση των αντιλήψεών του για τον κόσμο και για την πραγματικότητα. Μια τέτοια παρουσίαση όμως δεν νοείται έξω από τη σύνδεσή της με τη γλώσσα. Η τελευταία είναι το πιο χαρακτηριστικό σύμβολο του ανθρώπου, προκειμένου να απεικονίσει και να περιγράψει την πραγματικότητα. Τα νοήματα και οι έννοιες, που εκφράζει η γλώσσα με τα αντίστοιχα σύμβολά της: λέξεις, προτάσεις κ.λπ., αποκτούν εγκυρότητα, εάν ή όταν ανταποκρίνονται στις μεταβαλλόμενες εκάστοτε καταστάσεις της πραγματικότητας και όχι απλώς από δηλωτικές αναφορές μιας προτάσεως ή μιας φράσης ή λέξεων σε αντίστοιχες γλωσσικές πραγματικότητες. Για να αποκτά ή να εκπέμπει νόημα π.χ. η λέξη θρανίο, πρέπει ο άνθρωπος να προ-υποθέτει το πραγματικό αντικείμενο που λέγεται θρανίο. Εκκινούμε λοιπόν από τη γλώσσα και μάλιστα όχι την καθημερινή, όπως θα δούμε πιο κάτω, παρά από τη λογική γλώσσα για να πλησιάσουμε τη λογική δομή της πραγματικότητας. Ετούτη η δομή είναι δεσμευτική, σε σχετικό ή και απόλυτο βαθμό κατά περίσταση, για το λογικό νόημα που εκπέμπει η γλώσσα δια των συμβόλων της. Τούτο σημαίνει πως η πραγματικότητα της γλώσσας δεν αντλεί τα νοήματά της από τον εαυτό της παρά από τις εκάστοτε διαφορετικές πτυχές της οντολογικά πρότερης πραγματικότητας του κόσμου.  Τα παρακάτω κείμενα μας δείχνουν μια τέτοια κατεύθυνση.

Δευτέρα 23 Μαρτίου 2020

Hegel: Πώς κουβεντιάζεται ο Διαφωτισμός;




HEGEL

Διαλεκτική του  Διαφωτισμού


    §1. Ο Διαφωτισμός σχετίζεται με εκείνο το πνευματικό κίνημα της Δύσης, που έδωσε έμφαση στον ορθό Λόγο έναντι της θρησκευτικής πίστης και τον προήγαγε ως τη μόνη αυθεντική αρχή και πηγή της ανθρώπινης ζωής. Πρωτοεμφανίστηκε στην Αγγλία κατά το τέλος του 17ου αι. και έφτασε στο αποκορύφωμά του στη Γαλλία κατά τον 18ο αι. Παράλληλα εξαπλώθηκε στη Γερμανία και στην υπόλοιπη Ευρώπη αλλά και πέραν τούτης. 

Κυριακή 15 Μαρτίου 2020

Πλάτων: τι μας διδάσκει ο "Πρωταγόρας";




Πλάτων
427–347 π.Χ.

Πρωταγόρας:
Δημοκρατία και πολιτική αρετή


1. Ο διάλογος Πρωταγόρας είναι ένα από τα πιο μεστά σε φιλοσοφικό περιεχόμενο έργα του Πλάτωνος και τα πιο εμπνευσμένα σε ύφος, πλοκή και δραματουργική τεχνική. Γράφτηκε μετά το 399 π.Χ., πιθανόν γύρω στα 388/387 π.Χ., και απεικονίζει την πνευματική ζωή της Αθήνας λίγο πριν την έκρηξη του Πελοποννησιακού πολέμου, όταν έφτανε στο τέλος της η εποχή του Περικλή. Η πνευματικότητα τούτη δεν νοείται από τον Αθηναίο φιλόσοφο απλώς ως μια πτυχή ή εκδήλωση  της πολυδιάστατης δραστηριότητας της πόλης και της πολύπαθης δημοκρατικής της λειτουργίας παρά ως το φωτεινό κέντρο μιας πόλεως-πολιτείας, που προς τα έξω ασκούσε «δημοκρατική» ηγεμονία σε άλλες πόλεις, ενώ  προς τα μέσα καλλιεργούσε μια «δημοκρατική» επίσης κυκλοφορία των ιδεών αλλά όχι λιγότερο και μια ιδεολογική ηγεμονία επί ενός κατά πολύ άγνωμου πλήθους. Το ηγεμονικό στοιχείο συνιστά κίνητρο δράσης διαφόρων επίδοξων πολιτικών ομάδων, αλλά και πνευματικών κινημάτων σαν αυτό των σοφιστών. Ετούτο το κίνημα επιχείρησε να ανταποκριθεί στα πρακτικά αιτήματα της αθηναϊκής κοινωνίας για νέες ιδέες, για την πολιτική παίδευση και εκπαίδευση νέων ανθρώπων και για τη διαμόρφωση αντίστοιχης αυτοσυνείδησης, με πυρήνα την πολιτική συνείδηση. Βασικό στοιχείο στην ως άνω εκπαίδευση ήταν η άσκηση της ρητορικής ικανότητας και γενικότερα η αποτελεσματική χρήση του λόγου μέσα από την ανάπτυξη επιχειρημάτων.     

Παρασκευή 6 Μαρτίου 2020

Εμπεδοκλής: Φιλότης και Νείκος






ΕΜΠΕΔΟΚΛΗΣ
495/4–435/434


Φιλότης και Νείκος:
Πώς να σκεπτόμαστε τον ρυθμό του κόσμου;

§1

     Ο Εμπεδοκλής αποτελεί τεράστιο κεφάλαιο της προσωκρατικής σκέψης όχι μόνο για την εποχή του αλλά και διαχρονικά. Οι ιδέες του συνολικά έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στο να υπάρξει μια τέτοιας ποιότητας εκπληκτική άνθηση του ανθρώπινου πνεύματος στην απαρχή ή στην αυγή του δυτικού στοχασμού, που να μην έχει προηγούμενο. Και τούτο, όταν από τα σωζόμενα αποσπάσματα των Προσωκρατικών άλλα είναι πιο συγκροτημένα κι άλλα διάσπαρτα και γλίσχρα. Από τον Εμπεδοκλή έχουμε στη διάθεσή μας αποσπάσματα από τα δυο του έργα: 1. Περί φύσεως· 2. ΚαθαρμοίΗ έννοια της φιλίας είναι κεντρική σε όλο το φάσμα της αρχαίας ελληνικής σκέψης και συνυφαίνεται με ένα πλούσιο πλέγμα σχέσεων και αντίστοιχων σημασιών. Παρόμοια ισχύει και για την έννοια της έριδας.