Fr. Nietzsche: Η Ηθική των δούλων

 

Friedrich Nietzsche

1844–1900 

Διαλεκτική του καλού και του κακού  

1. Τα βαθύτερα νοήματα που εκφράζουν οι έννοιες του καλού και του κακού συνδέονται με αιτήματα πολιτισμικών και κοινωνικών μετασχηματισμών. Γι’ αυτό το λόγο περικλείουν τη σκέψη του κόσμου και αποκαλύπτουν την αλήθεια της γλώσσας του. Δεν δικαιολογούν μονοσήμαντες ή περιοριστικές θεωρήσεις που θα ακύρωναν τη δημιουργική σκέψη του ανθρώπου. Δεν αναλώνονται σε μια «φιλοσοφία της κουζίνας» (Χέγκελ) ούτε σε ηθικά κηρύγματα ή δόγματα που υπηρετούν εφήμερους ιδεολογισμούς. Αφορούν στο ίδιο το μυστήριο της ύπαρξης, που μας καλεί να προσδοκούμε το ανέλπιστο και να αναλαμβάνουμε την ευθύνη της απόφασης. Κάθε τέτοια ανάληψη δεν είναι στατική και τελεσίδικη. Διαμορφώνεται ανάλογα με τις κοινωνίες, τους τόπους, τις εποχές, αλλά και στη βάση μας ηθικής, η οποία στέκεται κριτικά στη μεταφυσική αντίληψη περί μιας ανεξάρτητης από την ελεύθερη βούληση ιδέας του καλού.

M. Heidegger: Η Ελευθερία ενός Λαού είναι η Φιλοσοφία του

 

 Μάρτιν Χάιντεγκερ

1889–1976

 

Beiträge zur Philosophie

(Vom Ereignis)

 

 Η φιλοσοφία ως «φιλοσοφία ενός λαού»

§1

Εισαγωγικές  παρατηρήσεις

 

Το κείμενο του Χάιντεγκερ, που φέρει τον τίτλο: «η φιλοσοφία ως “φιλοσοφία ενός λαού” και παρουσιάζουμε στη συνέχεια, είναι από το έργο του: Συμβολές στη φιλοσοφία  (περί του ιδιοσυμβάντος) [γερμανικά: Beiträge zur Philosophie (vom Ereignis)]. Το εν λόγω έργο λογίζεται ως το δεύτερο magnum opus του φιλοσόφου μετά το Είναι και Χρόνος. Ωστόσο –τηρουμένων των χρονικών αναλογιών συγγραφής των δύο έργων, αλλά και των συνεχώς νέων διερευνήσεων– θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει πως το δεύτερο τούτο έργο είναι φιλοσοφικά ισάξιο του πρώτου, ορισμένως ίσως και πιο προχωρημένο,  ως προς την επεξεργασία του ερωτήματος για το νόημα και την ουσία [ως παρ-ουσία] του Είναι, του ίδιου, ας πούμε, ερωτήματος με εκείνο του Είναι και Χρόνος. Το συγκεκριμένο έργο ανήκει στη δεύτερη φάση της χαϊντεγκεριανής σκέψης, ήτοι στην περίοδο μετά τη λεγόμενη Στροφή. Συναφώς, η αιχμή του περιεχομένου του εντοπίζεται μέσα στην ιστορικότητα του Είναι, έτσι όπως η τελευταία συνυφαίνεται με την ουσία της έννοιας του λαού και με την πολιτική πράξη ως μοίρα, προ-ορισμό του τελευταίου, αλλά και του ίδιου του Χάιντεγκερ.  Απ’ αυτή την άποψη, μέσα στο ως άνω έργο συναντούμε παντού τη συγκρουσιακή, την εξ-εγερσιακή σκέψη, χωρίς αρχή και τέλος, δηλαδή ως αν-αρχη· τη σκέψη που εκρήγνυται και μας διαπερνά ως Ereignis [=ιδιοσυμβάν]. Επομένως, ας μην προσδοκάμε απ’ αυτή τη σκέψη να μας καταθέσει μια αποτελειωμένη αλήθεια, δηλαδή να μεθερμηνεύσει «το πνεύμα ως χρησιμοθηρική εξυπνάδα» (Χάιντεγκερ), αλλά μάλλον να μας στείλει νεύματα, σήματα –όπως λέει ο Ηράκλειτος [: «ο άναξ ούτε λέει ούτε κρύβει, αλλά στέλνει σήματα» Β93]– που αποδομούν τις ποικίλες συστημικές  ιδεοληψίες.  Αυτές οι τελευταίες είναι που εμποτίζουν τον λαό, εννοημένο ως εκφραστή της ιστορικότητας του Είναι, με ψευδή συνείδηση και στο τέλος τον καθιστούν συνένοχο στα εγκλήματα που διαπράττει σε βάρος του η εξουσιαστική υποκειμενικότητα των παντοειδών θεσμικών και άλλων ομάδων και μηχανισμών.

Εισαγωγή στη φιλοσοφία των Κυνικών: Αντισθένης (1)

 

Αντισθένης

445/450 ‒365/360 π.Χ. 

Η διαλεκτική του Λόγου 

§1

     Ι. Ποιος είναι ο Αντισθένης; Είναι Κυνικός φιλόσοφος, γεννημένος στην Αθήνα και κατά πάσα πιθανότητα ιδρυτής της Κυνικής φιλοσοφίας. Διαμόρφωσε τις  φιλοσοφικές του απόψεις, επηρεασμένος τόσο από τους Σοφιστές όσο και από τον Σωκράτη. Παρακολούθησε μαθήματα των Σοφιστών και ιδιαίτερα του Γοργία. Στο μεταξύ έγινε μαθητής του Σωκράτη, από τον οποίο διαφοροποιείται, ανάλογα βέβαια και με το θέμα, κυρίως ως προς τη μέθοδο. Π.χ., όπως και ο Σωκράτης, κάνει λόγο για τη ύψιστη αξία της ανδρείας και της δικαιοσύνης, τις συσχετίζει με τη σοφία και θεωρεί ότι μπορούν να διδαχτούν. Διαφοροποιείται ωστόσο από τον δάσκαλό του κατά το ότι θεωρεί πως η σοφία δεν αποτελεί προϋπόθεση, όπως υποστήριζε ο Σωκράτης, για την ανδρεία και τη δικαιοσύνη, αλλά είναι μια ουδέτερη έννοια, που ανήκει στον ορθό βίο, στο μέτρο, εννοείται, που τη διέπει η δικαιοσύνη.