Κύκλος
και σφαῖρα
Ι. Η έννοια του κύκλου είναι αεί παρούσα στην κοσμολογική σκέψη των προσωκρατικών. Στον κύκλο, ως ένα εντελές σχήμα, όλα τα σημεία του απέχουν εξίσου από το κέντρο. Εννοιολογικά λοιπόν απηχεί την απόλυτη ισορροπία και συνακόλουθα τη μορφή, που ανταποκρίνεται, κατ’ αναγκαιότητα, στο Είναι, ιδωμένο στην πληρότητά του, στην τελειότητά του, ως ολότητα.
Νίτσε
1844–1900
Η γλώσσα ως υποτιθέμενη
επιστήμη
« –Η σημασία της γλώσσας για την ανάπτυξη του πνευματικού πολιτισμού έγκειται στο γεγονός ότι ο άνθρωπος τη χρησιμοποίησε για να αντιπαραθέσει στον υπόλοιπο κόσμο έναν δικό του κόσμο, ένα μέρος που θεωρούσε τόσο σταθερό, ώστε εκκινώντας απ’ αυτό να αποκόψει τον υπόλοιπο κόσμο από τα θεμέλιά του και να γίνει κύριος αυτού. Στο βαθμό που ο άνθρωπος πίστευε για μεγάλα χρονικά διαστήματα στις έννοιες και τα ονόματα των πραγμάτων σαν aeternae veritates [=αιώνιες αλήθειες], απέκτησε αυτή την υπερηφάνεια με την οποία υψώθηκε πάνω από το ζώο: νόμιζε ότι είχε πραγματικά τη γνώση του κόσμου στη γλώσσα. Ο
ΠΛΑΤΩΝ
427
π.Χ.–347 π.Χ.
ΛΕΞΙΣ
ΚΑΙ ΛΟΓΟΣ:
Πώς
κατανοείται η διαφορά και η σχέση τους;
1. Η έκφραση Λέξις, από μια πρώτη γενική άποψη, χαρακτηρίζει, κατά τον Πλάτωνα, το λέγειν σε διαφορά προς το άδειν[1] ή σε διαφορά προς τη δράση.[2] Σε κάθε περίπτωση πάντως, ο μέγιστος Έλληνας διαλεκτικός φιλόσοφος την εντάσσει στην περιοχή της μίμησης. Κατά την καθιερωμένη χρήση της, στη συνέχεια, υποδηλώνει κυρίως τον τρόπο που κανείς ομιλεί[3] ή εκφράζει κάτι. Στην Ποιητική και στη Ρητορική του Αριστοτέλη σχετίζεται με τον τίτλο για την πραγμάτευση της γλωσσικής διαμόρφωσης. Στον Πλάτωνα, η Λέξις αναζητεί τη νομιμοποίησή της τόσο στη χαρακτηριστική σχέση της με τους θεωρητικούς πυρήνες του πλατωνικού δια-λέγεσθαι, όσο και με το ύφος της έκφρασης και τη δομή του γραπτού λόγου. Μια σωστή κατανόηση της Λέξεως επιτρέπει να διεισδύει κανείς, με μεγαλύτερη ακρίβεια, στην αρχιτεκτονική της πλατωνικής ερμηνευτικής και να διερωτάται συγχρόνως, κατά πόσο ο ανώνυμος σωκρατικός διάλογος παραμένει, για έναν πλατωνικό φιλόσοφο, η καλύτερη μορφή του φιλοσοφικού Λέγειν και επομένως αυτή που δεν πρέπει να τίθεται υπό κανενός είδους αμφισβήτηση.
ΑΝΑΞΑΓΟΡΑΣ
500-428
π.Χ.
1. Ο Αναξαγόρας, καταγόμενος από τις Κλαζομενές, γνώριζε τις θεωρίες των στοχαστών της Μιλήτου, καθώς επίσης του Παρμενίδη και του Εμπεδοκλή. Πέρασε ένα μεγάλο μέρος της ζωής του στην Αθήνα, όπου υποστήριξε την πολιτισμική ανανέωση που προωθούσε ο Περικλής. Εδώ κατηγορήθηκε, όπως και ο Σωκράτης αργότερα, για ασέβεια προς τους θεούς και για τη μη-συμμόρφωσή του με τη θρησκεία της πόλης⸱ και τούτο, επειδή διακήρυσσε ότι ο ήλιος είναι πυρακτωμένος λίθος (τὸν ἥλιον μύδρον ἔλεγε διάπυρον) και τη σελήνη γήινο σώμα, παρά θεούς. Η κατηγορία της αθεΐας, που εκπορευόταν βασικά από τους αντιπάλους του Περικλή, τον ανάγκασε το 433 π.Χ. να εγκαταλείψει για πάντα την Αθήνα και να εγκατασταθεί στη Λάμψακο, όπου ίδρυσε σχολή και έζησε μέχρι τον θάνατό του. Ο Αναξαγόρας ήταν ο πρώτος στοχαστής από την Ιωνία, που με την έλευσή του στην Αθήνα αποτέλεσε μια από τις κινητήριες δυνάμεις για φιλοσοφικές αναζητήσεις. Ο Σωκράτης, που λογιζόταν κατά κάποιο τρόπο μαθητής του, μιλάει ρητά στον Φαίδωνα για τη δυναμική σκέψη του Αναξαγόρα, κρίνοντάς την βέβαια από τη σκοπιά της πλατωνικής φιλοσοφίας των Ιδεών.