Κυριακή 28 Απριλίου 2019

Kant: Λόγος και ύπαρξη


IM. Κ Α Ν Τ
(1724–1804)

Αναζητώντας τη βεβαιότητα της ύπαρξης

§1

Με τον τρόπο που έζησε τη ζωή του o Kant και με την απαράμιλλη αφοσίωσή του στη μελέτη κατόρθωσε να δημιουργήσει ένα έργο, που επηρέασε καθοριστικά τη μετέπειτα φιλοσοφική σκέψη. Η επανάσταση που επέφερε στη φιλοσοφία της γνώσης του επέτρεψε να θέσει στο επίκεντρο της στοχαστικής του οξύνοιας τον Λόγο (Vernunft) και την κριτική που αυτός προορίζεται να ασκεί. Χωρίς αυτή την κριτική του ικανότητα αποβαίνει δογματικός και δεν μπορεί να προχωρήσει πέρα από ανεδαφικούς ισχυρισμούς[1]. Όπως ρητά διευκρινίζει ο Kant, ο ανθρώπινος Λόγος επιφορτίζεται από τη φύση του με φορτικά ερωτήματα που δεν μπορεί να τα αποφύγει, αλλά ούτε να τα απαντήσει[2], στο βαθμό που περιορίζεται απλώς στη φαινομενική γνώση.  Επομένως δεν εναπομένει τίποτε άλλο σ’ αυτόν παρά να

Τρίτη 16 Απριλίου 2019

Κ. Καστοριάδης: η σκέψη της αυτονομίας






Κορνήλιος Καστοριάδης
1922-1997


Αυτονομία και ετερονομία


Ι. Η έννοια της αυτονομίας είναι, πρωτίστως,  κεντρική έννοια στη φιλοσοφία του Καντ. Ο Ολύμπιος αυτός Δίας της νεότερης φιλοσοφικής σκέψης, όταν μιλάει για αυτονομία, έχει στο νου του την εγγενή αυτονομοθετική πράξη του Λόγου και στη συνάφεια τούτη την κατανοεί ως αυτο-αναφορά, ως εκείνη τη διαρκή ενέργεια του Λόγου, που όχι μόνο διακρίνεται από την πράξη της φύσης, αλλά και στέκεται απέναντί της. Στο πλαίσιο αυτής της παράδοσης της νεότερης φιλοσοφίας και πιο ειδικά του γερμανικού Ιδεαλισμού, η έννοια της αυτονομίας  αποκτά στον Χέγκελ το νόημα της αυτο-πραγμάτωσης του απόλυτου πνεύματος· και τούτη πάντα υπό το πνεύμα της κριτικής αποτίμησης του Διαφωτισμού και των μονοσήμαντων απολυτοποιήσεών του. Κατ’ αυτό το πνεύμα, η αυτονομία, ως τέτοια αυτοπραγμάτωση, συνδέεται ουσιωδώς με την κοινωνική-πολιτική φιλοσοφία του Χέγκελ και όχι με τους αιθέρες, όπως αποφαίνονται στομφωδώς ορισμένοι επαγγελματίες αγράμματοι, γύρω από τον Χέγκελ, εκεί πέρα στα αποστεωμένα πανεπιστημιακά κατεστημένα.

Πέμπτη 11 Απριλίου 2019

Αριστοτέλης: Άριστο πολίτευμα-όρος για άριστο βίο




Αριστοτέλης
384-322 π.Χ.


Πώς δημιουργούνται οι πολιτικοί απατεώνες;

                                                           §1

Εισαγωγικές παρατηρήσεις


     Ι. Ο άριστος βίος πάντα συγκεντρώνει το μέγιστο φιλοσοφικό  ενδιαφέρον του Αριστοτέλη. Γιατί; Επειδή συνυφαίνεται με τον προορισμό του ανθρώπου: με την ευδαιμονία του  και με έναν αυτάρκη τρόπο βίωσης και διαβίωσής του. Αλλά ο άριστος βίος δεν μπορεί να υπάρχει για το κάθε άτομο χωριστά, εάν η κοινωνική, πολιτική, πολιτειακή,  οικονομική και η γενικότερη κατάσταση της πόλεως δεν είναι αυτή, πρωτίστως, άριστη. Πώς μπορεί να γίνεται άριστη; Με το άριστο πολίτευμα. Άριστος βίος λοιπόν και άριστο πολίτευμα είναι στενά συνδεδεμένα και δεν νοείται το ένα χωρίς το άλλο. Το άριστο πολίτευμα, αυτό που ο Αριστοτέλης ονομάζει πολιτεία, δεν νοείται από τον φιλόσοφο ως αυτοσκοπός παρά ως εκείνη η οργανωμένη πολιτική κοινωνία, που προορισμό έχει να καταστήσει το βίο των πολιτών άριστο. Η έννοια της άριστης πολιτείας, απ’ αυτή την άποψη, αναζητείται αφενός μέσα στην ενεργό και συνειδητή συμμετοχή του πολίτη στους κοινούς σκοπούς της πόλεως και αφετέρου μέσα στο είδος, στο ποιόν του πολιτεύματος  της πόλεως. Ως εκ τούτου, δεν πρόκειται απλώς για μια φαντασιακή ή ιδεατή σύλληψη, για ένα αφηρημένο Δέον ή για το επιθυμητό, παρά για το θεωρητικό συν πρακτικό ενεργείν: για την επραξία μετ' ρετς. 

Τετάρτη 3 Απριλίου 2019

Hegel: τι είναι η διαλεκτική αντίφαση;




Γκέοργκ Χέγκελ
1770–1831


Από την τυπική στη διαλεκτική αντίφαση

§1

Πώς συλλαμβάνει ο Χέγκελ την αντίφαση (Widerspruch); Από την άποψη της μορφής ή από τη σκοπιά των νοητικών κατηγοριών, τη συλλαμβάνει ως ένα Λογικό στοιχείο ή έναν Λογικό προσδιορισμό που ενυπάρχει μέσα στον διαλεκτικό Λόγο και τον καθιστά ικανό να εκτυλίσσεται με τέτοια νοηματική ακρίβεια, ώστε να μπορεί να διακρίνει πως ένα πράγμα είναι αυτό που είναι, επειδή έχει προσδιορισθεί και εξακολουθεί να προσδιορίζεται εκάστοτε [=μέσα στο χρόνο] από το μερικώς ή ολικώς αντίθετό του. Επομένως, αυτό το πράγμα τείνει να είναι το ενιαίο όλο του αρνητικού και του θετικού στοιχείου ή προσδιορισμού μέσα στην αυθυπαρξία του καθενός.