Οι Προσωκρατικοί ως φιλόσοφοι

 

Προσωκρατικοί: Θεωρία και πράξη 

§1. Πρώτα-πρώτα πρόκειται για μια ονομασία, που καλύπτει την αρχική ιστορική φάση της ελληνικής φιλοσοφίας μέχρι την εποχή του Σωκράτη. Ως όρος ιστορικής εποχής, δεν παραπέμπει σε μια συστηματικά ομοιόμορφη δομή σκέψης, αλλά κυρίως σε μια εξαιρετικά διαφοροποιημένη και ποικιλόμορφη δομή, η οποία αποκτά μόνο έναν ορισμένο βαθμό σαφήνειας λόγω της σχεδόν παντελούς έλλειψης παραδοσιακών πρωτογενών πηγών. Η προσωκρατική φιλοσοφία δεν αναδύθηκε στην Αττική, στην καρδιά του ελληνικού στοχασμού, αλλά στις αποικίες της Μικράς Ασίας, της Κάτω Ιταλίας και της Θράκης, που ήταν πολιτιστικά ανώτερες από την πατρίδα εκείνη την εποχή. Η προσωκρατική σκέψη αφήνει πίσω της τη μορφή του μύθου και προσλαμβάνει βήμα προς βήμα μια μορφή εννοιολογικής σκέψης, που δεν ασχολείται πλέον με προσωποποιήσεις θεϊκών αρχέγονων όντων, αλλά αναζητεί μια πρώτη λογική αρχή, την αρχή όλων των όντων, γι' αυτό και αυτές οι απαρχές της ελληνικής σκέψης μπορούν να χαρακτηριστούν φυσική φιλοσοφία. Αυτή η αρχή θεωρήθηκε αρχικά ως υλική, π.χ. ως νερό στον Θαλή, ως αέρας στον Αναξιμένη, αλλά στη συνέχεια απέκτησε μια ολοένα και πιο αφηρημένη δομή, π.χ. ως άπειρο  στον Αναξίμανδρο, ως αριθμός στον Πυθαγόρα, ως φωτιά στον Ηράκλειτο, ως το αδιαίρετο άτομο στον Δημόκριτο.

I. Kant: η καλή βούληση ως άγγελμα βίου

                                        Ιμμάνουελ  Καντ

1724–1804

                                 Λόγος και καλή βούληση

§1

Το μόνο πράγμα που υπάρχει, μέσα ή έξω από τον κόσμο, και είναι καλό χωρίς επιφυλάξεις και περιορισμούς, δεν είναι άλλο από μια καλή βούληση. Έτσι περίπου αρχίζει τη συζήτηση για την καλή βούληση ο Καντ στο βιβλίο του: Τα θεμέλια της μεταφυσικής των ηθών (βλ. ελλην. μτφρ. Γ. Τζαβάρα, εκδ. Δωδώνη). Το εν λόγω βιβλίο, στην περιοχή της ηθικής φιλοσοφίας, λογίζεται ισάξιο της Πολιτείας του Πλάτωνα, καθώς και των Ηθικών του Αριστοτέλη. Περιεκτικά, αλλά με βάθος νοημάτων και σαφή λόγο διερευνά τα κατά Λόγο (θεωρητικό και πρακτικό) δυνατά ηθικά θεμέλια, με ορίζοντα πάντοτε τον ηθικό νόμο και τη φωταγώγηση, ως εκ τούτου, της ύψιστης αρχής της ηθικότητας. Τι μας λέει λοιπόν, ευθύς εξαρχής, ο Καντ για την καλή βούληση; Πως μια καλή βούληση, φιλοσοφικά-Λογικά ιδωμένη και όχι απλώς καθημερινά-εμπειρικά, είναι καλή κάτω από οποιεσδήποτε περιστάσεις. Τούτο σημαίνει ότι η βούληση συνυφαίνεται με κάτι το ανυπόθετα, το απόλυτα καλό· ένα καλό που δεν εξαρτάται υποχρεωτικά από άλλα πράγματα ή πάλι δεν προϋποθέτει κάποια σχέση μαζί τους.

Αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία: Διαλεκτική Φιλίας και Έρωτος

Φιλοσοφία του Έρωτος: θεμελιώδεις έννοιες

Ι. ἐραστὴς και ἐρωμένος

1. Πρόκειται για δυο έννοιες, που διακρίνονται σαφώς μεταξύ τους και έχουν μεγάλη σημασία για τον ελληνικό πολιτισμό. Ο  ἐραστὴς είναι ο ενήλικας που έχει ενεργό λειτουργία, τόσο από την άποψη της αγωγής και καθοδήγησης του αγαπημένου (ἐρωμένου), που είναι ακόμα αγόρι,  όσο και από σεξουαλική άποψη. Αυτή η σχέση επομένως δεν είναι μεταξύ ίσων και οι ρόλοι δεν είναι εναλλάξιμοι. Σε πολλά κείμενα του Πλάτωνα υπογραμμίζεται ότι ο αγαπημένος πρέπει να είναι ένα αγόρι που δεν έχει ακόμη αφήσει μούσι, δηλαδή δεν πρόκειται να θεωρηθεί ακόμη ενήλικος.