Μάρτιν
Χάιντεγκερ
1889–1976
Η ουσία της
πολιτικής ως αρχέγονος αγώνας
§1
Η σκέψη του Χάιντεγκερ διακρίνεται για τη
μοναδική της βαθύτητα και αληθινότητα, διότι πρωτίστως είναι πολιτική-πολεμική
σκέψη.
Πολεμική με το νόημα του Ηράκλειτου: αγώνας (Kampf), σύγκρουση, αντιπαράθεση για την
επικράτηση του κόσμου ως ευταξίας, ως αρμονίας των αντιθέτων.
Με αυτόν τον πόλεμο και μόνο με αυτόν, τα πάντα εκ-τίθενται στο
φως,
εξ-έρχονται σε φανέρωση, εντάσσονται εκεί που ανήκουν: στο ξέφωτο της Πολιτείας. Εδώ
τότε το παν είναι πολιτικό, όχι επειδή σχετίζεται με άεργους πολιτικούς ή
οιονδήποτε ακίνδυνο πολιτικό ακτιβισμό, αλλά επειδή ενδημεί στο πιο πάνω ξέφωτο
και εξ-ίσταται στην επικινδυνότητα του Είναι του, προκειμένου να
συμβεί ιστορία. Ο πόλεμος επομένως, για τον Χάιντεγκερ, δεν έχει καμιά
σχέση με την κοινή σημασία της πολεμικής σύρραξης ούτε με την αγελαία
αντιπαλότητα,
σαν αυτή –ας πούμε– που έχει συσσωρευτεί στον τόπο μας και ενεργοποιείται
εκάστοτε για να εξαπατά τις μάζες προεκλογικά και να τις ξεπουλά μετεκλογικά.
Μια τέτοια εικονική αντιπαλότητα, τόσο στον Ελλαδικό όσο και στον ευρύτερο Ευρωπαϊκό
χώρο, καλλιεργείται σχεδόν από όλες τις πτέρυγες του επαγγελματικού
πολιτικαντισμού: από τον παλαιο-νεο-φιλελευθερισμό έως την καταχθόνια
σοσιαλδημοκρατία και την ακόμα πιο καταχθόνια καθεστωτική «αριστερά». Η
τελευταία έδειξε, για ακόμη μια φορά, με κενές περιεχομένου «πολιτικές
αντιπαραθέσεις» τη σφοδρότητα του εξουσιαστικού της παφλασμού στις πρόσφατες
εκλογές εν Ελλάδι: αντί να «διεκδικεί τη φανέρωση, την αποκάλυψη του πολιτικού
Είναι» (Χάιντεγκερ) –αποκάλυψη π.χ. μιας συντελεσθείσας εθνοπροδοσίας, ενός διεφθαρμένου πολιτικού
συστήματος κ.λπ.– ανέλαβε εργολαβικά τη συγκάλυψή του/τους. Αντί να αγωνίζεται
για να συμβεί ιστορία, δια-γωνίζεται
για να πείσει τις ήδη υπάρχουσες συστημικές εξουσίες ότι αυτή είναι μια πιο
«εξευγενισμένη» συστημική δύναμη και μπορεί, καλύτερα απ’ αυτές, να
καταλαγιάσει τον πολιτικό θυμό των μαζών και να εκμηδενίσει κάθε ίχνος
κοινωνικής σύγκρουσης. Προς τούτο δηλώνει πρό-θυμη να αφομοιώσει όλο το
διεφθαρμένο πολιτικό προσωπικό και με «αριστερό» προσωπείο πλέον να το από-ενοχοποιήσει.
§2
Ο
πολιτικός χαρακτήρας της σκέψης του Χάιντεγκερ ανάγει τη ρίζα του στη δυναμική
του ερωτήματος για το νόημα του Είναι και για την αποστολή της φιλοσοφίας.
Το ερώτημα για το Είναι τίθεται αυθεντικά, προ-καλεί πόλεμο, στο βαθμό που δεν
αδιαφορεί για τις ανθρώπινες υποθέσεις. Η πηγαία δυναμική του έγκειται στο ότι
εκτυλίσσεται ως ένας «αρχέγονος αγώνας» (Heidegger GA 40, 66) και από έναν τέτοιο αγώνα, μας λέει
ο γερμανός φιλόσοφος, αναδύονται, πριν απ’ όλα, όλοι οι αληθινά αγωνιζόμενοι.
Γιατί συμβαίνει αυτό; Επειδή ο δεσμός του ανθρώπου με το Είναι παραμένει
ακατάλυτος και ως τέτοιος συνιστά την αφανή του αρμονία, η οποία, κατά
τον Ηράκλειτο, υπερέχει της εμφανούς, του φαίνεσθαι. Το ζητούμενο επομένως
είναι πώς ο ίδιος ο άνθρωπος στέκεται απέναντι σε έναν τέτοιο δεσμό:
στέκεται ως φενακισμένη συνείδηση, ως ανεστραμμένη λογική,
όπως συμβαίνει με τις ορδές των προαναφερθέντων καθεστωτικών, οπότε
στερείται τη δυνατότητα, την ικανότητα να αντιλαμβάνεται την παρακμή,
το ξερίζωμα
που του επιφυλάσσουν οι παντοειδείς συστημικοί και συμβιβάζεται με τη μοίρα
του μαζανθρώπου, ή ως σκεπτόμενο ον, που αναζητεί μέσα στην ιστορική
αποστολή της φιλοσοφίας την αφύπνιση, το ξέσπασμα, την έκρηξη
(Aufbruch); Ετούτη η έκρηξη –όχι τα σωτηριολογικά κηρύγματα
των καθεστωτικών– προετοιμάζει τους ανθρώπους να εισέρχονται μέσα στην ιστορία
και να αποφασίζουν για την ύπαρξή τους, έτσι όπως ετούτη συμβαίνει στο εκάστοτε
παρόν. Αποφασίζω (entschließen), κατά τον Χάιντεγκερ, σημαίνει όχι
απλώς δράση, γιατί τότε και η πρόσφατη εκλογική φαρσοκωμωδία θα είχε
βαθύτερο νόημα από αυτό του ανοήμονος μιμητισμού, αλλά «αποφασιστική απαρχή της δράσης»
(GA 40, 23, επίσης Χάιντεγκερ:
περί πολιτικής, περί αλήθειας … εκδ. Ηριδανός,
σ. 140 κ.εξ.) με το εξής νόημα: εγκατάλειψη ενός επιβληθέντος εγκλεισμού και
ανάληψη αγώνα προς την ανοικτότητα (Ent-schlossen-heit).
Αυτός ο αγώνας, ο πόλεμος, δεν ενσκήπτει ως λεηλασία, ως επιδρομή σε ό,τι είναι παρόν, αλλά πρωτίστως ως διαρκής
εναντίωση στο κυριαρχούν σκοτείνιασμα του κόσμου, ως αποφασιστική
αντιπαράθεση. Ετούτο το σκοτείνιασμα λογίζεται για τον φιλόσοφο ως ο
πιο πνευματοκτόνος σκοταδισμός, που συνεπάγεται «φυγή των θεών, καταστροφή της γης,
μαζοποίηση του ανθρώπου, προβολή της μετριότητας» (GA 40, 48). Όπου κυριαρχεί η μετριότητα, εκτρέπεται
ο κόσμος, γι’ αυτό και ο εν λόγω πόλεμος είναι πάνω απ’ όλα αγώνας των δημιουργών.
