Γκέοργκ Χέγκελ
1770‒1831
Πατριωτισμός, καιροσκοπισμός των πολιτικών
και
πολιτική «αυτοκτονία» του λαού
§1
Ι. Ο πατριωτισμός, ως έννοια-φράση και
ως ποιοτικός προσδιορισμός του ιστορικού μας Είναι, συνυφαίνεται, από άποψη
αρχής, με την πολιτική-εθνική
υπόσταση του ανθρώπινου ατόμου και του εκάστοτε οργανωμένου κράτους.
Οποιαδήποτε παγκοσμιοποίηση ή τεχνικά και όχι λιγότερο τεχνητά πλανητική χειραγώγηση των λαών δεν μπορεί να καταργήσει την έννοια του έθνους ‒ κράτους και την αντίστοιχη ιστορικότητά του. Αντικειμενικά λοιπόν ο
πατριωτισμός αφορά όλους τους πολίτες, μαζί και τους πολιτικούς, ανεξάρτητα αν πολλοί
απ’ αυτούς ενεργούν περισσότερο ως ιδιώτες παρά ως δημόσια πρόσωπα, όπως θα
όφειλαν. Σε κάθε περίπτωση λοιπόν η έννοια του πατριωτισμού είναι τόσο σαφής έννοια όσο και ασαφής.
ΙΙ. Εάν επιχειρήσουμε να
σκεφτούμε σχετικά επί του παραδείγματος: Ελλαδική χώρα του τώρα, διαπιστώνουμε ότι η πλειονότητα των
πολιτών αμφισβητεί τον πατριωτισμό του πολιτικού προσωπικού ‒και όχι άδικα‒
επειδή πιστεύει πως ένα μέρος του τελευταίου, το πιο ανίκανο: η εθνομηδενιστική
μαφία της νεοφασιστικής αριστεράς, παρέδωσε αμαχητί και ηθελημένα τη
χώρα στα οργανωμένα συμφέροντα διεθνών κερδοσκοπικών συμμοριών και
πως ορισμένες άλλες πολιτικές δυνάμεις, κι αυτές όχι ιδιαίτερα ικανές, ενώ αρέσκονται να μιλάνε στο όνομα των
συμφερόντων του έθνους-κράτους, ακολουθούν τον ίδιο σχεδόν πολιτικό καιροσκοπισμό με
εκείνον των πρωτεργατών του κακού, ανεχόμενες έμμεσα ή άμεσα την εν λόγω πολιτική διαβουκόληση.
ΙΙΙ. Το μόνο που
φαινομενικά διακρίνει τις «αντίπαλες» πολιτικές παρατάξεις είναι μια προσχηματική ρητορική γύρω
από την υπεράσπιση του δημόσιου και εθνικού συμφέροντος. Στην πράξη όμως
ουδεμία έχει τολμήσει να εναντιωθεί με ριζοσπαστικές
πολιτικές στην ως τώρα καταστροφική πορεία. Η μέριμνα για την
ανθρώπινη ύπαρξη, η διακύβευση της επιβίωσης –περί βίωσης ουδείς λόγος– δεν
αποτελεί μαρτυρία ζωής και αγαθού πολιτικού
βίου για την απάτη της
πολιτικής «εκπροσώπησης». Η τελευταία, και δη εκείνη της νεοφασιστικής
αριστεράς, ενδιαφέρεται μόνο για το βόλεμα του δικού της σαθρού πελατειακού
κοπαδιού, με προεξάρχον το κοπάδι των συγγενικών της προσώπων. Παράλληλα ωστόσο
δεν διστάζουν να επιστρατεύουν
το οργανωμένο ψεύδος, την υπόθαλψη της ποταπότητας και τη
διαφθορά της καλόπιστης γνώμης.
§2
Ι. Από τα ανωτέρω προκύπτει με
δριμύτητα το ερώτημα: Τι είναι
πατριωτισμός; Σύμφωνα με τον Χέγκελ, ο πατριωτισμός δεν είναι μόνο
η
ετοιμότητα για ανδραγαθήματα, για ξεχωριστές ή εξαιρετικές πράξεις και θυσίες
σε περιόδους κρίσης ή μεγάλης ανάγκης (Φιλοσοφία του Δικαίου § 268),
αλλά θεμελιωδώς η συνείδηση, η επίγνωση ότι κανείς
πραγματώνεται μόνο μέσα από την εύρυθμη κοινωνική και πολιτική συμβίωση με τους
άλλους ανθρώπους· η επίγνωση συναφώς ότι οι καθημερινές βιοτικές
σχέσεις του κάθε μεμονωμένου ατόμου ευδοκιμούν μόνο όταν έχουν ως υποστασιακό τους υπόβαθρο τις κοινές υποθέσεις της
κοινωνίας και της πολιτείας.
ΙΙ. Επομένως, συνεχίζει ο Χέγκελ,
θεμελιώδης προϋποθεση, για να υπάρχει πατριωτισμός, είναι η έντιμη πολιτική συνείδηση, το ισχυρό
πολιτικό φρόνημα (politische Gesinnung), που
επιτρέπει εναρμόνιση ιδιωτικού και δημόσιου συμφέροντος, με βάση τις αρχές
της κοινωνικής ηθικότητας (Sittlichkeit), και αποτρέπει την
ιδιοτέλεια των πολιτικών προσώπων, άρα και την προδοσία. Παράλληλα καλλιεργεί
και την ύψιστη ετοιμότητα, αναγκαία για την υπεράσπιση των συμφερόντων του
έθνους.
ΙΙΙ. Όταν το πολιτικό
προσωπικό απαρτίζεται από άξεστους
ανθρώπους, μας προειδοποιεί ο μεγάλος γερμανός φιλόσοφος, αντισταθμίζει την απουσία
πολιτικού φρονήματος, άρα και πατριωτισμού, με δήθεν «μεγαλόψυχες»
πράξεις και αφειδώλευτη λογολογία –τέτοιες
πολιτικές «μεγαλοψυχίες» επιδεικνύει καθημερινά το δικό μας αμοραλιστικό πολιτικό σύστημα– για να
πείθει έτσι τον εαυτό του και τους άλλους ότι εργάζεται για τη «σωτηρία» της
πατρίδας. Κατ’ αυτό τον τρόπο, στη θέση του πατριωτισμού ανυψώνει τον πιο
επικίνδυνο πολιτικό
καιροσκοπισμό.
ΙV. Και
οι μάζες; Αν δεν θέλουν να «αυτοκτονούν» πολιτικά, συνεπώς και οντολογικά, αναπαράγοντας μια
άθλια πολιτική τους εκπροσώπηση και μετατρέποντας τον εαυτό τους σε αγέλη,
αξίζει να έχουν οδηγό της συνολικής τους πράξης τη ρήση του Καντ: «θα επικρατήσει το δίκαιο, ακόμη κι αν
χρειάζεται να αφανιστούν όλα τα καθάρματα του κόσμου». Τουτέστι να
έχουν ανεπτυγμένη πολιτική συνείδηση/αρετή, αυτονομία σκέψης και εμπνευσμένη
πρακτική στάση. Πόσο αυτό είναι δυνατό; Είναι πάντοτε δυνατό ως αφετηρία για
την ανάπτυξη μιας ανώτερης κοινωνικο-πολιτικής
ηθικής, που θα αναγκάζει τον κάθε ανεπαρκή
σε πνευματικό ανάστημα και πονηρό, κατά Αριστοτέλη: μεγαλο-απατεώνα ή μικρο-απατεώνα της πολιτικής, να υφίσταται τις συνέπειες της δίκαιης
τιμωρίας, που απορρέει από ένα άτρωτο από την πολιτική ανομία δικαιϊκό σύστημα,
και να εξαφανίζεται από το πολιτικό προσκήνιο.
